казема́т, -а, М -ма́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Абарончае збудаванне для ўкрыцця ад бомб і снарадаў праціўніка, захоўвання боепрыпасаў і пад., а таксама браніраванае памяшканне на караблях (спец.).

2. Адзіночная камера ў крэпасці, турме для трымання зняволеных.

|| прым. казема́тны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

до́гмат, ‑у, М ‑маце, м.

1. Асноўнае палажэнне ў рэлігійным веравучэнні, якое прымаецца на веру і не падлягае крытыцы.

2. Тое, што і догма (у 1 знач.).

[Ад грэч. dogmatos.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тама́т, ‑а і ‑у, М ‑маце, м.

1. ‑а. Тое, што і памідор. Вырошчванне таматаў. Салёныя таматы.

2. ‑у. Паста, соус з памідораў. Суп з таматам. Рыба ў тамаце.

[Ісп. tomate.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сарамата́, ‑ы, ДМ ‑маце, ж.

Разм.

1. Сорам, ганьба. [Ахрэм:] — Вунь бачыш?.. Новы старшыня ў сані ўпрогся, сарамата якая! Краўчанка.

2. Пачуццё маральнай адказнасці за свае паводзіны, учынкі. Страціць сарамату.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дыплама́т, -а, М -ма́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Службовая асоба, якая займаецца дыпламатычнай дзейнасцю, работай у галіне знешніх зносін.

2. перан. Пра чалавека, які дзейнічае тонка, умела.

3. Плоскі чамаданчык для папер, кніг, сшыткаў і пад. (разм.).

|| ж. дыплама́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сты́гма, ‑ы, ж. і стыгма́т, ‑а, М ‑маце, м.

1. У Старажытнай Грэцыі — кляймо на целе раба або злачынца.

2. Дыхальца — адтуліна, якой адкрываюцца на паверхні цела органы дыхання ў членістаногіх жывёлін (насякомых і інш.).

[Грэч. stigma — укол, кляймо, пляма.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ферма́та, ‑ы, ДМ ‑маце, ж.

У музыцы — знак, які абазначае павелічэнне працягласці гуку або паўзы ў залежнасці ад характару твора, намераў і густу выканаўцы. // Павелічэнне гуку або паўзы пры выкананні, у адпаведнасці з такім знакам.

[Іт. fermata.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шкума́т, ‑а, М ‑маце, м.

Разм. Абрывак, абрэзак; асобная частка (тканіны, адзення, скуры і пад.). Максім Ус адной рукою адцягнуў.. [Івана] за свіран, перавязаў рану шкуматом кужэльнай кашулі. Грахоўскі. Да самай ночы, грызучыся між сабой, .. [шкуру] цягалі, рвалі на шкуматы сабакі. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прамата́, ‑ы, ДМ ‑маце, ж.

Уласцівасць, якасць прамога (у 4 знач.); праўдзівасць, шчырасць. Паважаюць гамяльчане Алёну Данілаўна за яе прамату характару, за дапытлівасць розуму, за праўдзівасць і прынцыповасць у вялікім і малым. Сабаленка. Гэты учарашні студэнт падкупляў .. [Максіма Сцяпанавіча] сваёй праматой і спакойнай адданасцю справе. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аўтама́т, ‑а, М ‑маце, м.

1. Апарат (машына, станок), які самастойна, без непасрэднага ўдзелу чалавека выконвае работу. Тэлефон-аўтамат. Аўтамат-піла.

2. Від ручной аўтаматычнай зброі; пісталет-кулямёт. Гадзіны паўтары з лесу даносілася сапраўдная кананада: бесперапынна стракаталі аўтаматы, мерна і гулка білі карабіны. Матрунёнак.

[Ад грэч. automatos — самарухомы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)