упусти́ть сов.

1. упусці́ць, вы́пусціць, мног. павыпуска́ць;

упусти́ть коне́ц верёвки упусці́ць (вы́пусціць) кане́ц вяро́ўкі;

упусти́ть ло́шадь упусці́ць каня́;

2. (пропустить) прапусці́ць;

упусти́ть удо́бный моме́нт прапусці́ць зру́чны мо́мант;

упусти́ть возмо́жность прапусці́ць магчы́масць;

◊

упусти́ть из ви́да вы́пусціць з-пад ува́гі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Patiendo multa veniunt, quae nequeas pati

Хоць ты і шмат можаш трываць, канец цярпенню наступіць.

Хоть ты и много умеешь терпеть, конец терпению наступит.

бел. Чакалі, чакалі ды ўсе жданкі паелі.

рус. Терпя и камень треснет. Когда-то и терпение лопнет. Всему есть предел. Ждать-то ждали, да жданки и съели.

фр. Tout doit avoir ses limites (Всё должно иметь свои пределы). Il у a limite a tout (Всему есть предел).

англ. It’s the last straw breaks the camel’s back (Последняя соломинка ломает спину верблюда).

нем. Mit seinem Latein am Ende sein (Исчерпать все средства). Die Geduld reißt (Терпение лопается).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

нешчаслі́вы

1. несчастли́вый;

~вая ве́стка — несчастли́вое изве́стие;

2. (принёсший неудачу) несчастли́вый, неуда́чный;

н. дзень — несчастли́вый (неуда́чный) день;

3. (неуспешный) несчастли́вый, неблагополу́чный, неблагоприя́тный;

н. кане́ц — несчастли́вый (неблагополу́чный, неблагоприя́тный) коне́ц;

4. (такой, которому не везёт) несчастли́вый, неуда́чливый;

н. жані́х — несчастли́вый (неуда́чливый) жени́х

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Sequitur superbos ultor a tergo deus

Услед за ганарыстым ідзе помста Божая.

Вслед за надменным идёт месть Божья.

бел. Жаба дулася, дулася ‒ ды лопнула. За пыха Бог з неба спіха. Захоча Бог пакараць ‒ гардыню пашле. Горды выязджае на хуткім кані, а вяртаецца пешкі.

рус. Спесивый высоко летает, да низко садится. Вздулся пузырь да и лопнул. Гордый покичился да во грех скатился. Спесь в добро не вводит.

фр. L’orgueil a rarement bonne fin (У гордости редко добрый конец).

англ. Pride goes before the fall (Гордыня предшествует падению).

нем. Wer hoch steht, kann tief fallen (Кто высоко стоит, может низко упасть). Hochmut kommt vor dem Fall (Высокомерие приходит перед падением).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

БЕ́РЫЯ Лаўрэнцій Паўлавіч

(29.3.1899, с. Мерхеулі Сухумскага р-на, Грузія — 23.12.1953),

савецкі парт. і дзярж. дзеяч; адзін з гал. арганізатараў і кіраўнікоў рэпрэсій палітычных у СССР у 1930—50-я г. Маршал Сав. Саюза (1945), Ген. камісар дзярж. бяспекі (1941), Герой Сац. Працы (1943). Чл. КПСС з 1917. Скончыў Бакінскае сярэдняе мех.-буд. тэхн. вучылішча (1919). У 1921—31 у органах разведкі і контрразведкі, нам. старшыні Азербайджанскай ЧК, старшыня Грузінскага і Закаўказскага ДПУ, прадстаўнік АДПУ у ЗСФСР. З 1931 1-ы сакратар ЦК КП(б) Грузіі, адначасова з 1932 — Закаўказскага крайкома і Тбіліскага гаркома партыі. У 1938—45 і ў сак.—чэрв. 1953 нарком унутр. спраў СССР. Чл. ЦК КПСС у 1934—53, чл. Палітбюро ЦК КПСС з 18.3.1946 да 7.7.1953. Дэп. Вярх. Савета СССР з 1937. 26.6.1953 арыштаваны, на ліпеньскім (1953) Пленуме ЦК КПСС выведзены са складу ЦК і выключаны з партыі як вораг Кампартыі і сав. народа. 23.12.1953 прыгавораны за «здраду» да расстрэлу і ў той жа дзень расстраляны.

Літ.:

Берия: конец карьеры. М., 1991;

Дело Берия //Изв. ЦК КПСС. 1991. № 1—2.

т. 3, с. 126

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

заключе́ние ср.

1. (в тюрьму и т. п.) зняво́ленне, -ння ср.; (неоконч. действие) зняво́льванне, -ння ср.;

2. (вывод) вы́вад, -ду м.; заключэ́нне, -ння ср.;

3. (конец) заканчэ́нне, -ння ср.;

4. (договора, мира и т. п.) заключэ́нне, -ння ср.;

◊

в заключе́ние у заключэ́нне, на заканчэ́нне;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

спуска́ть несов.

1. в разн. знач. спуска́ць; см. спусти́ть;

2. (терять в весе) разг. спуска́ць, скіда́ць, скі́дваць;

3. (суживать, утончать край, конец чего-л.) спец. спуска́ць, зво́стрываць; (о коже, материи и т. п.) звужа́ць, зву́жваць, зраза́ць, зрэ́зваць;

4. муз. зніжа́ць; аслабля́ць;

◊

не спуска́ть глаз не зво́дзіць (не спуска́ць) вачэ́й;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Multum vinum bibere, non diu vivere

Шмат віна піць ‒ нядоўга жыць.

Много вина пить ‒ недолго жить.

бел. Хто п’е, той доўга не жыве. Як п’яны мужык, то і смерць найдзе прычыну прыкапацца.

рус. Много пить ‒ мало жить. Кто винцо любит, тот сам себя губит. Кто чарку допивает, тот веку не доживает. Бывает, от водки и до могилы путь короткий. В луже водки и богатыри тонут. Кто в пивную шажком, за тем болезнь бежком. Кто живёт с водкой, тот и умрёт от неё. Чем больше пьёшь за здоровье, тем скорее выпьешь за упокой.

фр. Trop boire noyer la mémoire (Много пить ‒ ум/память утопить). Noyer sa raison dans le vin (Утопить ум в вине).

англ. There is poison in good wine (В хорошем вине есть яд).

нем. Mit Saufaus ist ’s bald aus (Горькому пьянице скоро конец). Wer täglich im Wein schwimmt, muß endlich darin ersaufen (Кто ежедневно плавает в вине, должен наконец в нём утонуть).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

БРА́ЦКІЯ ДРУКА́РНІ , выдавецкія ўстановы, якія ствараліся праваслаўнымі брацтвамі на Беларусі і Украіне ў канцы 16—18 ст. Адыгралі вял. ролю ў развіцці бел. і ўкр. культуры, уздыме асветы. У іх дзейнасці выразна выявіліся сувязі бел. кнігадрукавання з выдавецкімі традыцыямі Ф.Скарыны, І.Фёдарава, П.Мсціслаўца. Існавалі Віленская брацкая друкарня (канец 16 — пач. 18 ст.), Еўінская друкарня (17 ст.), Магілёўская брацкая друкарня (17—18 ст.). Да брацкіх можна аднесці Куцеінскую друкарню (17 ст.), актыўны ўдзел у рабоце якой прымалі магілёўскія і аршанскія братчыкі, хоць прывілеі, што пацвярджалі б права на друкарню аршанскага брацтва, не выяўлены. У 1594—1608 перапынілася або аслабла дзейнасць галоўнай у тыя часы брацкай друкарні ў Львове. Пры падтрымцы брацтваў і па іх заказах працавалі друкарні С.Собаля, І.Труцэвіча, М.Вашчанкі. З канца 16 ст. да 1654 выйшла 127 выданняў, у т. л. 16 вучэбных (пераважна буквары), 12 палемічна-публіцыстычных («Кніга пра веру», «Трэнас», «Сінопсіс» і інш.), 16 панегірычных і прапаведніцкіх (казанні), 20 «Чэццяў кнігі» і інш. нелітургічных твораў. З іх больш за 70% выйшла на царк.-слав. ці бел. мове (або на царк.-слав. ў бел. рэдакцыі), 25% — на польскай. У 2-й пал. 17—18 ст. ва ўмовах абвастрэння сац.-паліт. супярэчнасцей больш ці менш сістэматычна працавала толькі брацкая друкарня ў Магілёве. Пагоршыўся вонкавы выгляд кніжнай прадукцыі, а самую вял. яе частку складала царк.-багаслоўская і літургічная л-ра. Усяго ў 16—18 ст. брацкія друкарні (разам з друкарнямі Собаля і Вашчанкі) выпусцілі каля 170 выданняў.

Літ.:

450 год беларускага кнігадрукавання. Мн., 1968;

Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. Z. 5. Wielkie Księstwo Litewskie. Wrocław;

Kraków, 1959;

Кніга Беларусі, 1517—1917: Зводны кат. Мн., 1986;

Исаевич Я.Д. Преемники первопечатника. М,, 1981;

Яго ж. Роль братств в издании и распространении книг на Украине и Белоруссии (конец XVI—XVIII в.) // Книга и графика. М., 1972.

Т.Я.Галенчанка.

т. 3, с. 254

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГО́ЛСУАРСІ (Galsworthy) Джон

(14.8.1867, Кінгстан-Хіл, графства Сурэй, Вялікабрытанія — 31.1.1933),

англійскі пісьменнік. Скончыў Оксфардскі ун-т. Заснавальнік ПЭН-клуба (1921). Манум. эпапея Голсуарсі — хроніка сям’і Фарсайтаў — складаецца з дзвюх трылогій: «Сага пра Фарсайтаў» (раманы «Уласнік», 1906; «У пятлі», 1920; «Здаецца ў наём», 1921; навелы-інтэрлюдыі «Апошняе лета Фарсайта», 1918; «Абуджэнне», 1920) і «Сучасная камедыя» (раманы «Белая малпа», 1924; «Сярэбраная лыжка», 1926; «Лебядзіная песня», 1928; навелы-інтэрлюдыі «Ідылія», «Сустрэчы», абедзве 1927), ахоплівае жыццё Вялікабрытаніі канца 19 — 1-й трэці 20 ст. Ён аўтар зб-каў апавяданняў «Пад чатырма вятрамі» (1897), «На фарсайцкай біржы» (1930) і інш., раманаў «Віла Рубэйн» (1900), «Сядзіба» (1907), «Патрыцый» (1911), «Фрылэнды» (1915) і інш.; трылогіі «Канец главы» (раманы «Дзяўчына-сябар», 1931; «Квітнеючая пустыня», 1932; «Праз раку», 1933); п’ес «Сярэбраная скрынка» (1909), «Мёртвая хватка» (1920) і інш. Асэнсоўваў тэмы: уласніцтва і прыгажосць, уласніцтва і творчасць, «выхаванне пачуццяў» і духоўнае ўдасканаленне асобы, жыццё і мастацтва. Творам Голсуарсі ўласцівы эпічная шырыня, аб’ектыўнасць і шматграннасць у адлюстраванні рэчаіснасці, маштабнасць абагульненняў, спалучэнне псіхал. аналізу з гісторыка-сацыяльным, адметную функцыю ў іх выконвае разгорнутая сістэма сімвалаў. Аўтар літ.-крытычных артыкулаў, у т. л. праграмных «Алегорыя пра пісьменніка», «Некалькі труізмаў пра драматургію» (абодва 1909), «Туманныя думкі пра мастацтва» (1911), «Літаратура і жыццё» (1931) і інш. Нобелеўская прэмія 1932.

Тв.:

Рус. пер. — Собр. соч. Т. 1—16. М., 1962;

Собр. соч. Т. 1—8. М., 1983—87;

Конец главы. М., 1984.

Літ.:

Дубашинский И.А. «Сага о Форсайтах» Джона Голсуорси. М., 1978;

Дюпре К. Джон Голсуорси: Биогр.: Пер. с англ. М., 1986;

Дьяконова Н.Я. Джон Голсуорси, 1867—1933. Л.; М., 1960;

Жантиева Д.Г. Джон Голсуорси // Жантиева Д.Г, Английский роман XX в., 1918—1939. М., 1965;

Тугушева М.П. Джон Голсуорси. М., 1973;

Джон Голсуорси: Биобиблиогр. указ. М., 1958.

Е.А.Лявонава.

т. 5, с. 325

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)