чатырна́ццаты, ‑ая, ‑ае.
Ліч. парадк. да чатырнаццаць. Вось прайшла пад акном суседчына Нэлька. Ёй пайшоў чатырнаццаты год, і яна ўжо трымаецца, як дарослая, нявеста. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чле́нства, ‑а, н.
Удзел у арганізацыі, таварыстве, саюзе і пад. на правах члена (у 3 знач.); званне члена такой арганізацыі. Ленінскае разуменне членства ў партыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чу́хкаць, ‑ае; незак.
Разм. Утвараць шумныя працяглыя гукі, характэрныя для паравозаў, паравых рухавікоў і пад. Сінеў і чухкаў недзе ў шэрых прыцемках паравоз. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эксга́ўстар, ‑а, м.
1. Вентылятар для адсмоктвання пылу, газаў, стружак і пад. на прадпрыемстве.
2. Прылада для ўсмоктвання газаў і ўтварэння вакууму ў чым‑н.
[Англ. exhauster ад exhaust — выпампоўваць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
электро́нна-выліча́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да электронных сродкаў, прызначаных для вылічальных аперацый, пераўтварэння інфармацыі, для кіравання механізмамі, агрэгатамі і пад. Электронна-вылічальная машына.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
яло́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да елкі. Затрашчала пад ботамі сухое вецце, яловыя шышкі. Навуменка. // Зроблены з елкі. Яловыя дошкі.
•••
Яловая галава гл. галава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ямб, ‑а, м.
Вершаваны размер — двухскладовая стапа з націскам на другім складзе, напрыклад: Мароз,/ зіма,/ Снягі/ вакол,/ І спіць/ трава,/ Пад сне/ гам дол. Колас.
[Грэч. jambos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Мы́ркаць ’гаварыць, запінаючыся, спыняючыся на паўслове’ (Мядзв.), ’наспеўваць праз зубы, сабе пад нос’, ’выказваць незадавальненне нараканнем’ (Нас.), ’мармытаць’ (Шат.), мыркун ’буркатун’, мыркуння ’гугнявая жанчына’, ’жанчына, якая на ўсялякую прапанову выказвае незадавальненне’ (Нас.), мырчэць ’бурчаць, муркаць; мармытаць’ (Юрч.). Укр. миркнути, рус. мыркнуть ’мармытаць’, ’наспеўваць сабе пад нос’. Гукапераймальнае (Шахматаў, ИОРЯС, 7, 2, 337; Фасмер, 3, 24; Васілеўскі, Прадукт. тыпы, 72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мінда́ль 1 ’расліна і плады Amigdalus’ (ТСБМ). З рус. миндаль (Крукоўскі, Уплыў, 73), якое з польск. migdał з другаснай назалізацыяй пад уплывам м‑ (Фасмер, 2, 623). З рус. мовы і мінда́ліна ’залоза ў глотцы’, ’жаўлак у горнай пародзе’ (ТСБМ, БелСЭ, 7).
Мінда́ль 2 ’медаль’ (Шат.). З меда́ль (гл.); ‑н‑ пад уплывам другаснай назалізацыі з пачатковага м‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Напярэ́сцігі ’напярэймы, наперарэз’ (Сцяшк.; зэльв., Жыв. сл.; карэл., Янк. 1), напярэ́сцікі ’наўпрасткі, карацейшым шляхам, наперарэз (ісці, бегчы)’ (Янк. 1). Ад незафіксаванага *пярэ́сціг ’абгон’, да рэдкага ў беларускай мове — сці́гнуць ’дагнаць, дасягнуць’ (прасл. *stignǫti), параўн. насці́гнуць ’нагнаць’ (Некр. і Байк.) і пад.; утворана па тыпу наперахопкі ’навыперадкі’, наперагонкі ’тс’ і г. д., формы з ‑к‑ замест ‑г‑ пад уплывам апошніх.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)