ара́ць, ару, арэш, арэ; аром, араце; незак.што і без дап.
Апрацоўваць зямлю плугам. Араць на зіму. □ Хто тры разы арэ, той тры снапы бярэ.Прыказка.Каб свінні рогі, арала б дарогі.Прыказка.Як ні ары, абы чорным дагары.Прымаўка.Ой, пайду я лугам, лугам, Дзе мой мілы арэ плугам.З нар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падго́н, ‑у, м.
1.Дзеяннепаводледзеясл. падагнаць (у 1, 2 і 4 знач.).
2.Спец. Парода кустоў і дрэў, якія хутка растуць і паскараюць рост павольнарастучых дрэў, а таксама парода ніжэйшага яруса лесанасаджэнняў. Ад дарогі і аж да самага Скумаўскага лесу цягнуліся радкі бульбы, за ёю, як лясны падгон, стаяў маліннік.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераапрану́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
1.ушто і без дап. Зняўшы адну вопратку, надзець другую. Аўгіня пераапранулася ў сваю штодзённую рабочую вопратку.Колас.Пасля гэтага камбрыг падаўся ў свой будан, пераапрануцца з дарогі.Мележ.
2.кім або ўкаго. Апрануцца так, каб замаскіраваць сябе. Міколкаў план патрабаваў, каб усе пераапрануліся немцамі.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прахало́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Свежасць паветра, якая выклікае прыемнае адчуванне (звычайна пасля гарачыні). У вартоўню хлынуў гулкі звон дажджу, дыхнула прахалодай і здаровай лёгкасцю.Адамчык.Пасля гарачага пяску і пылу дарогі нагам прыемна было чуць гладкі і цвёрды, як лёд, халадок току, свежую, прапахлую зямлёю і збажыною, прахалоду гумна.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з’е́хаць
1. (зверху) herúnterfahren* vi (s); herúntergleiten* vi (s); herábrutschen vi (s) (саслізнуць);
2. (зкватэры) áuszíehen* vi (s);
3. (звярнуцьздарогі) éinbiegen* vi (s);
4. (злезці, спаўзці – прашапкуі пад.) herúnterrutschen vi (s)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
astride
[əˈstraɪd]1.
adj.
з расста́ўленымі нага́мі
2.
adv., prep.
1) ве́рхам; расста́віўшы но́гі
He sits astride on his horse — Ён сядзі́ць ве́рхам на кані́
2) пааба́пал, уздо́ўж
astride of the road — пааба́пал даро́гі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Наманы́ ’наўгад’ (навагр., Сцяшк. Сл.), ’наўздагад, навослеп, пэўна не ведаючы дарогі’ (слуц., Полымя, 1988, 7, 203). З прыназоўнікава-іменнай канструкцыі *на маны, дзе другая частка — аддзеяслоўны назоўнік у він. скл. мн. л. (Шуба, Прысл., 141), параўн. наманяць ’намерыцца’ (Сцяшк. Сл.), namanuć ’надумаць’ (Арх. Федар.), наману́цца ’надумацца’ (Сл. ПЗБ), дзе ў якасці зыходнага аўтары слоўніка дапускаюць літ.manytys ’надумаць’; тады першаснае значэнне злалучэння ’куды ўздумаецца (ісці, ехаць і пад.)’. З фармальнага боку пры наяўнасці мани ’абман, хлусня’, ’пах, тое, што прываблівае’, ’здань’ і інш. аддзеяслоўных утварэнняў ад * танін няма патрэбы дапускаць уплыў літоўскай мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плане́та ’нябеснае цела’ (ТСБМ), плянэ́та ’тс’ (Яруш.), планэ́та ’тс’ (Шат.), ’поўня’ (ігн., Сл. ПЗБ), плане́та ’лёс’ (ТСБМ; Юрч. СНЛ), ст.-бел.планета, плянета ’планета’, лёс’ (1518 г.) запазычана са ст.-польск.planeta (м. р.), płaneta ’тс’, якія з лац.planēta, ст.-грэч.πλανήτης ’які блукае’ < πλανάεσθαι ’блукаць’, πλανάειν ’збівацца з дарогі’ (Фасмер, Этюды, 151; Праабражэнскі, 2, 67; Банькоўскі, 2, 597). Сюды ж плане́тнік ’кніга прадказанняў’ (Юрч. СНЛ), параўн. ст.-чэш.planetník ’прадказальнік лёсу паводле планет’ (Махэк₃, 454), польск.planetnik ’астролаг, які ўмее прадказваць лёс па зорках’, ст.-рус.планитникъ ’астролаг’ (XVII ст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зало́м
1. Лука, калена, круты паварот ракі, дарогі (Слаўг.).
2. Паварот поля пад прамым вуглом (Стол.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
з'ём Самая крутая частка дарогі пры з'язджанні з гары, узгорка (Слаўг.). Тое ж скасагор, скасагорыца (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)