заста́цца, -тану́ся, -тане́шся, -тане́цца; -танёмся, -таняце́ся, -тану́цца; -та́нься; зак.

1. Прадоўжыць знаходжанне дзе-н.

З. дома.

З. на другі год у класе.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Захавацца, не знікнуць.

Засталося пачуццё крыўды.

3. Пакінуць, захаваць пэўны стан, погляды, становішча і пад.

З. пры сваёй думцы.

Якім быў, такім і застаўся.

4. Апынуцца ў якім-н. становішчы, стане і пад.

З. за гаспадара.

З. задаволеным.

За ім застаўся доўг.

З. ні з чым.

5. Аказацца ў наяўнасці пасля карыстання чым-н., смерці каго-н. і пад.

У вінтоўцы застаўся адзін патрон.

Пасля бацькі засталося двое дзяцей.

6. безас., каму з інф. Прыйдзецца, прыйшлося.

Мне засталося з усім згадзіцца.

7. кім, у кім. Прагуляўшы ў картачнай гульні, атрымаць якую-н. мянушку ў залежнасці ад назвы гульні (разм.).

З. дурнем.

З. ў дурнях (таксама перан.: аказацца ў недарэчным становішчы).

|| незак. застава́цца, -таю́ся, -тае́шся, -тае́цца; -таёмся, -таяце́ся, -таю́цца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

атакава́ць

(фр. attaquer)

1) рабіць імклівы напад на пазіцыі праціўніка;

2) перан. весці хуткае і рашучае наступленне (у спрэчцы, гульні і інш.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

білья́рд

(фр. billard)

гульня шарамі і спецыяльным кіем на стале з бартамі і некалькімі адтулінамі (лузамі), а таксама стол для гэтай гульні.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

мат

(фр. mat, ад ар. māt = памёр)

становішча ў шахматнай гульні, калі кароль, які знаходзіцца пад ударам фігуры праціўніка, не можа абараніцца.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

тайм-а́ўт

(англ. time out = паза часам)

прадугледжаны правіламі перапынак у спартыўнай гульні (напр. у баскетболе) па просьбе каманды або яе трэнера.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

шах

(перс. šāh = кароль)

1) тытул манарха ў некаторых краінах Усходу;

2) нападзенне якой-н. фігуры на караля праціўніка ў шахматнай гульні.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

шу́лер

(польск. szuler, ад чэш. šuliř = ашуканец)

1) ігрок, які ў картачнай гульні выкарыстоўвае махлярскія, ашуканскія прыёмы;

2) перан. падманшчык, махляр, ашуканец.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Віст ’карцёжная гульня’ (БРС, КТС), укр. віст, руск. вист, польск. wist і г. д. Запазычана праз рускую ці польскую мову з англ. whist ’карцёжная гульня’ < whist ’тсс!..’ — гукапераймальны выклічнік, які ўжывалі ў час гульні для падтрымання цішыні (Шанскі, 1, В, 107).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Гамбі́т ’тэрмін шахматнай гульні’ (БРС). Рус. гамби́т, укр. гамбі́т. Першакрыніцай з’яўляецца франц. gambit ’тс’ (а гэта з іт. gambetto, дакладней, dare il gambetto ’даць падножку’). Гл. Шанскі, 1, Г, 24. Бел. і ўкр. словы, відавочна, запазычаны непасрэдна з рус. мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Клёст ’дзіцячая гульня’ (Бяльк.). «Пойдзім гуляць у клёст, я пальніку ўжу зьдзелыў» (Там жа, 227). Ілюстрацыя сведчыць аб надзейнасці паралелі рус. клесток ’завостраная з двух бакоў палачка для гульні ў «чыжык», клестки ’гульня ў «чыжык»’. Да прасл. klesliti/ klestati. Гл. пляскаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)