то́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Наезджаны, гладкі, роўны (пра дарогу, шлях). [Буйскі] шпарка ішоў па торнай дарозе на поўнач. Шамякін. Неўзабаве .. [Туравец і Шашура], выбраўшыся ўжо зноў на горны шлях, пад’ехалі да рэгуліровачнага паста. Мележ. Торная, выгладжаная палазамі санак, .. [дарога] зырка паблісквала перад вачамі, бура-рыжаватай істужкай бегла ў глыбіню лесу. М. Ткачоў.
2. перан. Адкрыты, даступны, шырокі (пра жыццёвы шлях). Свет расчынен вам [дзецям] прасторны, Зняты ўсе парогі, Каб пракласці шлях свой горны. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узвы́шаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад узвысіць.
2. у знач. прым. Размешчаны на больш высокім узроўні; высокі. Нізкая вільготная мясцовасць змянілася ўзвышанай. В. Вольскі.
3. перан.; у знач. прым. Поўны глыбокага зместу, значэння; высакародны. З гэтай парослай муравою сцежкі, што вядзе мяне ад бацькоўскай хаты ў далёкі свет, пачынаецца тое, што мы называем вялікім і ўзвышаным словам Радзіма. Марціновіч. Рэвалюцыя акрыліла мастацтва прыгожымі і ўзвышанымі ідэаламі. Пшыркоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́хад, -ду в разн. знач. и (о месте, через которое выходят) -да м. вы́ход;
в. на рабо́ту — вы́ход на рабо́ту;
в. кні́гі ў свет — вы́ход кни́ги в свет;
в. з вайны́ — вы́ход из войны́;
в. збо́жжа з гекта́ра — вы́ход зерна́ с гекта́ра;
у кіназа́ле было́ не́калькі ~даў — в киноза́ле бы́ло не́сколько вы́ходов;
в. акцёра — вы́ход актёра;
◊ ве́даць усе́ хады́ і ~ды — знать все ходы́ и вы́ходы;
шука́ць ~ду са стано́вішча — иска́ть вы́ход из положе́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адпра́віць сов.
1. отпра́вить, отосла́ть;
а. пасы́лку — отпра́вить (отосла́ть) посы́лку;
2. (направить) отпра́вить;
а. дзяце́й у ла́гер — отпра́вить дете́й в ла́герь;
3. (дать распоряжение к отходу) отпра́вить;
а. цягні́к — отпра́вить по́езд;
4. (заставить уйти) отосла́ть;
а. дзяце́й дадо́му — отосла́ть дете́й домо́й;
5. (рекомендовать навести справку) отосла́ть;
а. да першакрыні́цы — отосла́ть к первоисто́чнику;
6. (переслать) отпра́вить, препроводи́ть;
а. дакуме́нты — отпра́вить (препроводи́ть) докуме́нты;
7. (богослужение) соверши́ть;
◊ а. на той свет — отпра́вить на тот свет; отпра́вить к пра́отцам
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сысці́ся сов., в разн. знач. сойти́сь;
спартсме́ны сышлі́ся на стадыёне — спортсме́ны сошли́сь на стадио́не;
на́шы ду́мкі сышлі́ся — на́ши мне́ния сошли́сь;
с. хара́ктарамі — сойти́сь хара́ктерами;
канцы́ папру́гі не сышлі́ся — концы́ ремня́ не сошли́сь;
масні́чыны сышлі́ся — полови́цы сошли́сь;
лі́ніі сышлі́ся ў адны́м пу́нкце — ли́нии сошли́сь в одно́й то́чке;
яны́ не адзі́н раз разыхо́дзіліся, а за́раз зноў сышлі́ся — они́ не оди́н раз расходи́лись, а сейча́с сно́ва сошли́сь;
◊ свет клі́нам (не) сышо́ўся — свет кли́ном (не) сошёлся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АРЦЕ́М’ЕЎ Эдуард Мікалаевіч
(н. 30.11.1937, г. Новасібірск),
рускі кампазітар. Засл. дз. маст. Расіі (1985). Скончыў Маскоўскую кансерваторыю (1960). У творчасці шырока выкарыстоўвае серыйную тэхніку, алеаторыку, электронную музыку. Сярод твораў: араторыя «Я забіты пад Ржэвам» на сл. А.Твардоўскага (1963), кантата «Рытуал» (1980), сімфонія «Пілігрымы» (1985); электронная музыка — «Мазаіка Венецыі», «Варыяцыі на адзін тэмбр», «Сем варот у свет Саторый»; вак.-інстр. Цыкл «Цяпло зямлі»; музыка да кінафільмаў (больш за 80). Дзярж. прэмія Расіі імя братоў Васільевых 1988.
т. 1, с. 534
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
завя́заны
1. завя́занный;
2. повя́занный, завя́занный;
3. перевя́занный;
4. завёрнутый;
5. завя́занный;
1-5 см. завяза́ць I;
◊ хіба́ мне (табе́ і г.д.) свет з.? — ра́зве све́та что в око́шке?;
з ~нымі вача́мі — с завя́занными глаза́ми
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прагрыме́ць сов., прям., перен. прогреме́ть; (о громе, выстреле и т.п. — ещё) прогрохота́ть;
~ме́ла ўсю ноч — безл. прогреме́ло всю ночь;
~меў по́езд — прогрохота́л по́езд;
імя́ вынахо́дцы ~ме́ла на ўвесь свет — и́мя изобрета́теля прогреме́ло на весь мир
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
смягчи́ть сов., прям., перен. змякчы́ць, памякчы́ць;
смягчи́ть ко́жу змякчы́ць ску́ру;
смягчи́ть свет абажу́ром змякчы́ць (памякчы́ць) святло́ абажу́рам;
смягчи́ть боль змякчы́ць (зме́ншыць) боль;
смягчи́ть пригово́р змякчы́ць (памякчы́ць) прысу́д;
смягчи́ть согла́сный звук лингв. змякчы́ць (памякчы́ць) зы́чны гук;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГРЫН Аляксандр Сцяпанавіч
(сапр. Грынеўскі; 23.8.1880, г. Слабадскі Кіраўскай вобл., Расія — 8.7.1932),
рускі пісьменнік. Сын ссыльнага ўдзельніка паўстання 1863—64. Шмат вандраваў па Расіі; неаднойчы арыштоўваўся, быў у ссылцы. Першае апавяданне «Заслуга радавога Панцялеева» (1906) было канфіскавана і знішчана. Напісаў больш за 350 апавяданняў, аповесцей, вершаў, паэм, сатыр. мініяцюр. Апублікаваў зб. «Славутая кніга» і «Здарэнне на вуліцы Пса» (1915), «Шукальнік прыгод» і «Трагедыя пласкагор’я Суан» (1916). Грын стварыў свой непаўторны свет, авеяны рамантыкай прыгод, і засяліў яго мужнымі, высакароднымі і свабоднымі людзьмі. У яго творах арганічна пераплецены рэальнасць і невычэрпная фантазія, якая адлюстравала вечную мару пра чалавечае шчасце. Да найб. папулярных належаць аповесць «Пунсовыя ветразі» (1923, экранізавана ў 1961), раманы «Бліскучы свет» (1924, экранізаваны ў 1984), «Залаты ланцуг» (1925), «Бягучая па хвалях» (1928, экранізаваны ў 1967), «Дарога нікуды» (1930) і інш. Яго творчасць доўгі час замоўчвалася і набыла прызнанне ў 1960-я г.
Тв.:
Собр. соч. Т. 1—6. М., 1980;
Собр. соч. [Кн. 1—5]. СПб., 1993—94.
Літ.:
Михайлова Л. Александр Грин: Жизнь, личносгь, творчество. 2 изд. М., 1980.
т. 5, с. 481
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)