нача́льніцкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да начальніка, належыць начальніку. Стаялі афіцэры, выцягнутыя ў струнку, чакалі начальніцкага загаду. Лынькоў. У той жа самы момант салдат.. раптам махнуў рукою і пабег у начальніцкі вагон. Чорны.
2. Поўны важнасці, строгасці; уладны. Сядзіць .. [Скок] з начальніцкім выглядам за перапэцканым у чарніла крываногім сталом і старанна хукае на пячатку, быццам яна замерзла. Сяркоў. Пан Крулеўскі гаварыў цяпер па-польску, і ў голасе чуўся халодны, .. начальніцкі тон. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ні́жні, ‑яя, ‑яе.
1. Які знаходзіцца ўнізе; проціл. верхні. Ніжняя губа. □ Калі дагараў ужо ніжні паверх панскага палаца, атрад Сёмкі-матроса рушыў з двара. Лынькоў. Сонца сваім ніжнім краем кранулася чорнай рысы далягляду, пачало апускацца за лес. Краўчанка.
2. Блізкі да вусця ракі. У ніжнім цячэнні [Дняпра] .. знаходзяцца славутыя дняпроўскія парогі. Курто.
3. Які надзяваюць непасрэдна на цела; сподні. Ніжняя кашуля.
4. Самы нізкі па тону (аб гуках). Ніжнія ноты.
•••
Ніжні чын гл. чын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
партко́м, ‑а, м.
Партыйны камітэт — камітэт, які выбіраецца партыйнай арганізацыяй КПСС для вядзення бягучай работы. Мне ўспомнілася гэтае падарожжа з сакратаром парткома, гутарка з ім і яго словы — «пабачыце, што тут будзе рабіцца», калі я прыехаў на Нафтабуд у самы разгар будаўніцтва завода. Хадкевіч. // Памяшканне, пакой, дзе праводзіцца работа партыйнага камітэта. Дзімін падыходзіў ужо да парткома, калі ўбачыў машыну галоўнага інжынера. Карпаў. // Сход, пасяджэнне такога камітэта. [Страмілін:] Я думаю паставіць даклад галоўнага інжынера на парткоме. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стара́нны, ‑ая, ‑ае.
Які адносіцца да работы, справы са стараннем; дбайны, руплівы. Старанны вучань. □ Адразу ж пацяплеў блакіт: Хвалю Вясны ўпартасць і людзей старанных, Якія будзяць раніцай зямлю І славяць мір у песнях палымяных. Калачынскі. У школьным гуртку юных тэхнікаў Андрэй быў самы старанны, ніхто не мог зрабіць такой мадэлі, як ён. Чарнышэвіч. // Які выражае стараннасць, сведчыць аб ёй. Старанная падрыхтоўка. □ На кавалку бляхі нечай стараннай рукой .. былі выпісаны акуратныя словы: «Калгас «Ленінскі шлях». Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ю́ны, ‑ая, ‑ае.
Вельмі малады, у маладых гадах (пра чалавека). На маёўку ў бліжнія бары завуць сяброўку юныя сябры. А. Вольскі. // Малалетні (пра дзяцей, падлеткаў — удзельнікаў якіх‑н. гурткоў, аматараў якога‑н. віду мастацтва і пад.). Юны тэхнік. Юны натураліст. // перан. Які толькі што з’явіўся, нядаўна пачаў існаваць, дзейнічаць і пад. Вечарамі самы юны горад нашай рэспублікі заліты электрычнымі агнямі. Грахоўскі.
•••
Юны ленінец гл. ленінец.
Юны піянер — тое, што і піянер (у 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
nick1 [nɪk] n.
1. парэ́з; зару́бка, засе́чка, зазу́брына, шчарбі́на
2. the nick BrE, infml турма́, катала́жка;
three years in the nick тры гады́ ў турме́
3. дакла́дны мо́мант
♦
in the (very) nick of time infml якра́з у час/у пару́; у са́мы апо́шні мо́мант;
in good nick infml у до́брым ста́не
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
крок, -у, мн. -і, -аў, м.
1. Рух нагой пры хадзьбе, бегу, а таксама адлегласць ад нагі да нагі пры такім руху.
Дзіця зрабіла першыя крокі.
Ступіць на к. уперад.
2. толькі мн. Гукі, што ўтвараюцца пры хадзьбе.
У калідоры чуліся гулкія крокі.
3. звычайна адз. Тэмп руху пры хадзьбе.
Прыбаўце кроку!
Шпаркім крокам.
4. перан. Дзеянне, учынак.
Рашучы к.
Няправільны к.
5. перан. Этап у развіцці чаго-н.
К. у развіцці навукі.
Новы к. у асваенні касмічнай прасторы.
◊
Адзін крок — зусім блізка.
За два (тры і пад.) крокі — вельмі блізка.
Кроку не ступіць без каго-, чаго-н. — не абысціся без чыёй-н. дапамогі.
На кожным кроку — усюды. Не даваць кроку ступіць — не даваць самастойна дзейнічаць.
Першы крок — самы пачатковы перыяд якіх-н. дзеянняў або дзейнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ула́дзіць сов.
1. ула́дить;
у. спра́вы — ула́дить дела́;
у. пыта́нне — ула́дить вопро́с;
2. угоди́ть;
яму́ ця́жка ўла́дзіць — безл. ему́ тру́дно угоди́ть;
3. разг. (определить куда-л.) устро́ить;
у. на слу́жбу — устро́ить на слу́жбу;
4. (сделать что-л. вовремя) угоди́ть, угада́ть;
~дзіў пад са́мы абе́д — угоди́л (угада́л) к са́мому обе́ду
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
primary2 [ˈpraɪməri] adj.
1. першапачатко́вы, са́мы ра́нні, пе́ршы;
a primary source першакрыні́ца
2. элемента́рны, пачатко́вы;
a primary school пачатко́вая шко́ла (у Вялікабрытаніі – ад 5 да 11 гадоў)
3. асно́ўны, найважне́йшы;
a matter of primary impor tance спра́ва першапачатко́вай ва́жнасці
4. ling.
1) каранёвы;
a primary word каранёвае сло́ва
2) асно́ўны;
a primary stress гало́ўны на́ціск
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Затво́р ’канструкцыя для закрывання і адкрывання апаратуры’ з рус. затвор ’тс’. Параўн. укр. затвор ’тс’, польск. zatwór ’прыстасаванне для замыкання’, чэш. zátvor ’прыстасаванне для закрыцця’, ’зняволенне’, славац. zátvor ’засаўка’, ’забарона распараджацца маёмасцю’, ’зняволенне’, славен. zatvór ’замок, затвор у млыне’, серб.-харв. за́твор ’турма’, ’закрыванне’, балг. затво́р ’турма’, ’частка агнястрэльнай зброі’. Ст.-слав. затворъ ’замок, засаўка’. Ст.-рус. затворъ, затвора ’замок, засаўка’, ’асада, турма, прабыванне ў турме’, ’дзверы, вароты’. Спецыялізацыя значэння адбывалася, відаць, у рус. мове, хаця агульная база яго была ўжо ў прасл. Прасл. zatvorъ утворана з чаргаваннем галоснага ад zatverti, дзе ‑t‑ адцягнена ад otverti, а корань ver‑ той самы, што ў верая (гл.). Фасмер, 2, 82; Шанскі, 2, З, 67–68.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)