stump

[stʌmp]

1.

n.

1) пень пня m.

2) абру́бак -ка m. (нагі́), ку́кса f.

3) каржакава́ты чалаве́к

4) імправізава́ная трыбу́на f. (для паліты́чных прамо́ўцаў)

5) цяжкі́ крок, цяжка́я хада́

6) драўля́ная нага́

2.

v.

1) карчава́ць пні

2) чыкільга́ць

3) аб’яжджа́ць з агіта́цыяй

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ГРАВІМЕ́ТРЫЯ

(ад лац. gravis цяжкі + ...метрыя),

галіна геафізікі, якая вывучае гравітацыйнае поле Зямлі. Паскарэнне свабоднага падзення і яго змяненні вымяраюць абс. і адноснымі метадамі з дапамогай гравіметраў, маятнікавых прылад, гравітацыйных варыёметраў, градыентаметраў, а таксама назіранняў за ШСЗ. Гравіметрычныя даныя выкарыстоўваюцца ў астраноміі, метралогіі, геадэзіі, геалогіі, касманаўтыцы і інш.

Паскарэнне свабоднага падзення вызначыў Г.Галілей (каля 1590). У 1673 Х.Гюйгенс выявіў залежнасць паміж паскарэннем свабоднага падзення і перыядам ваганняў маятніка. Тэарэт. асновы гравіметрыі заклаў І.Ньютан. Работамі А.К.Клеро, Дж.Стокса і інш. створана сучасная гравіметрыя. За аснову сусв. гравіметрычнай сістэмы прынята значэнне паскарэння свабоднага падзення для г. Патсдам (ФРГ) g = 9,81274 м/с​2 = 981,274 Гал, атрыманае ў 1898—1904 (у 1971 15-я ген. асамблея Міжнароднага геад. і геагр. саюза зацвердзіла папраўку: -14·10​-5 м/с​2). У СССР сістэматычныя гравіметрычныя вымярэнні пачаліся ў 1932; у 1950—56 створана сетка гравіметрычных пунктаў высокай дакладнасці: геафіз. абсерваторыі «Пулкава», «Казань», «Масква», «Палтава»; на Беларусі «Плешчаніцы» і «Нарач» (абс. вымярэнні з 1997).

Літ.:

Грушинский Н.П. Основы гравиметрии. М., 1983.

Г.І.Каратаеў.

т. 5, с. 382

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

rough​2 [rʌf] adj.

1. няро́ўны; шурпа́ты;

rough hands шурпа́тыя ру́кі

2. прыблі́зны;

a rough estimate прыблі́зны каштары́с;

a rough idea прыблі́знае ўяўле́нне

3. няве́тлівы; бу́рны; разбушава́ны;

rough weather не́пагадзь;

a rough game гру́бая гульня́

4. неапрацава́ны;

rough leather нявы́рабленая ску́ра

5. чарнавы́;

a ro ugh draft эскі́з;

a rough copy чарнаві́к

6. ця́жкі, непрые́мны;

He had a rough time. Яму прыйшлося крута.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

дух, -у і -а, м.

1. -у. Свядомасць, мысленне, псіхічныя здольнасці, тое, што прымушае да дзеянняў, дзейнасці; пачатак, што вызначае паводзіны, дзеянні.

У здаровым целе здаровы д.

2. -у. Унутраная маральная сіла.

Высокі баявы д.

Ваяўнічы д.

3. -а, мн. -і, -аў. У рэлігійна-містычных уяўленнях: бесцялесная звышнатуральная істота.

Святы д.

Злы д.

Нячысты д.

4. -у, перан., чаго. Змест, сапраўдны сэнс, адметная адзнака чаго-н.

Па духу закона.

Адчуць д. часу.

5. -у. Тое, што і дыханне (разм.).

Д. займае.

Д. перавесці.

6. -у. Тое, што і паветра (разм.).

Лясны д.

7. -у. Тое, што і пах (разм.).

Цяжкі д.

◊

Выматаць духі (разм.) — давесці да знямогі.

Духу баяцца (разм.) — адчуваць страх пры адным упамінанні каго-н.

Каб і духу чыйго не было (разм.) — аб рашучым патрабаванні чыйго-н. выдалення.

Падаць духам — траціць надзею, адчайвацца.

Святым духам (разм., жарт., іран.) — невядома чым, нічым (жыць, існаваць).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

про́сты, -ая, -ае.

1. Аднародны па саставе, не састаўны.

Простае рэчыва.

2. Не складаны, не цяжкі, лёгка даступны для разумення.

Простае рашэнне.

3. Без асаблівых хітрасцей, не мудрагелісты.

Простая абстаноўка ў кватэры.

4. Не першасортны, грубы па якасці.

Мука простага памолу.

5. Які не вызначаецца сярод іншых, самы звычайны.

П. смертны.

Простыя людзі жадаюць міру.

6. Звычайны, не заказны (пра пісьмо, бандэроль і пад.).

7. Прастадушны, няхітры, не ганарлівы.

Не саромцеся яго, ён чалавек п.

8. Які належыць да непрывілеяваных класаў, не дваранскі (уст.).

П. народ.

9. Прамы, без выгібаў.

Дарога простая, як страла.

10. Пра каня: не спутаны (разм.).

○

Простая мова — у граматыцы: чужая мова, перададзеная без змен, ад імя гаворачага.

◊

Простым вокам — без дапамогі аптычных прыбораў.

|| памянш. про́сценькі, -ая, -ае (да 2, 3 і 7 знач.).

|| наз. прастата́, -ы́, ДМ -таце́, ж. (да 2, 3 і 7 знач.).

◊

Святая прастата — пра вельмі наіўнага чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Verlégenheit

I

f -, -en збянтэ́жанасць; ця́жкасць; ця́жкі стан

j-n in ~ bríngen* — [versétzen] (з)бянтэ́жыць, паста́віць у ця́жкае стано́вішча каго́-н.

in árge [gróße] ~ kómmen* [geráten*] — мо́цна збянтэ́жыцца; папа́сці ў ця́жкае стано́вішча

II

f -, -en сарамлі́васць; азада́чанасць; ця́жкасць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

dúmpf

a

1) ду́шны, заду́шлівы, ця́жкі (пра паветра)

2) глухі́ (пра гук)

3) невыра́зны (пра пачуццё)

4) цьмя́ны

~er Schmerz — тупы́ боль

~e Angst — тупы́ страх

◊ er hat éinen dúmpfen Kopf — у яго́ дурма́н у галаве́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

напру́жаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад напружыць.

2. у знач. прым. Які знаходзіцца ў стане напружання. Напружаныя мускулы. Напружанае цела.

3. у знач. прым. Які праходзіць з напружаннем, з затратай вялікіх сіл. Напружаная праца. Напружаная барацьба. □ Быў самы напружаны час веснавой сяўбы. Новікаў.

4. перан.; у знач. прым. Неаслабны, узмоцнены. Напружаная ўвага. Напружанае чаканне. Напружаная цішыня. □ Карызна слухаў даклад з глыбокай напружанай цікавасцю. Зарэцкі. // З павышанай ступенню ўспрымання. Напружаны слых. Напружанае ўгляданне.

5. перан.; у знач. прым. Нацягнуты, цяжкі, які патрабуе ўрэгулявання. Напружаныя адносіны. Напружаныя абставіны.

6. перан.; у знач. прым. Які выражае напружанне; ненатуральны. Апошнія словы Кандрат вымавіў напружаным шэптам. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

непрысту́пны, ‑ая, ‑ае.

1. Такі, да якога цяжка або немагчыма наблізіцца; цяжкі для падыходу, узыходжання. Паграбішча было вялізным возерам з багністымі непрыступнымі берагамі. Асіпенка. Імкліва, нястрымна неслася вада ракі то роўнай лагчынай, то паміж непрыступных скал. Галавач. // Такі, якім цяжка авалодаць; які добра абараняецца, добра ўмацаваны. Непрыступная крэпасць. Непрыступны рубеж.

2. перан. Такі, да якога цяжка падступіцца: ганарысты. Галіна сядзела за швейнай машынай халодная, непрыступная. Шамякін. А перад вачамі ўсё так і стаяў высокі, з белымі калматымі бровамі стары, .. горды і непрыступны ў размове. Ракітны. // Уласцівы такому чалавеку. І вось.. [Алесь] сядзіць на заднім сядзенні адкрытай вайсковай машыны. Абапал — два штыхі, два непрыступныя твары пад коскамі. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бала́ст, ‑у, М ‑сце, м.

1. Груз, які забяспечвае ўстойлівасць і асадку карабля, а таксама груз для рэгулявання вышыні палёту аэрастата. Скінуць баласт. // Дамешка да лёгкага, дробнага насення або мінеральнага ўгнаення, якая забяспечвае раўнамерны пасеў.

2. перан. Пра што‑н. лішняе, непатрэбнае. Кнігі такога парадку, не асветленыя ўласным бачаннем і перажываннем, а выдуманыя ад пачатку да канца, — цяжкі баласт. Лужанін. // Пра чалавека, які не прыносіць карысці. [Нявідны:] — Задача сходу — разгарнуць работу.. Арганізаваць партызанскі актыў, іначай вы не людзі змагання,.. а мёртвы баласт. Колас.

3. Спец. Верхні слой чыгуначнага палатна з шчэбеню, гравію, шлаку, які надае ўстойлівасць рэйкавай каляі. А вось.. насып пачаў прасадку даваць... Баластам выціскае гэты грунт... Шынклер.

[Гал. ballast.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)