выпра́ва, ‑ы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. выпраўляць 2 — выправіць 2 (у 1, 3 знач.).
2. Экспедыцыя, экскурсія, паход і пад. Падводы здаліся нам патрэбныя, калі мы складалі план выправы. Карпюк.
3. Абл. Рэчы, якія рыхтуюцца для таго, хто ідзе (едзе) у дарогу. // Пасаг у выглядзе хатніх рэчаў. Дасць маці выправу: падушку Ды кубел стары з палатном. Купала.
4. Тое, што і выпраўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нагрузі́ць, ‑гружу, ‑грузіш, ‑грузіць; зак., каго-што.
1. Напоўніць што‑н. грузам. Нагрузіць машыны. Нагрузіць вярблюда. □ Праз некаторы час я нагрузіў свае самалёты.. і вылецеў на Міншчыну. Казлоў. Партызаны нагрузілі вазы і пачалі выязджаць на дарогу. М. Ткачоў. // Пакласці груз на каго‑, што‑н. Нагрузіць рэчы на машыну.
2. перан. Разм. Ускласці на каго‑н. якую‑н. працу, грамадскія абавязкі. Нагрузіць грамадскай работай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перары́ць, ‑рыю, ‑рыеш, ‑рые; зак., што.
1. Разрыць, парыць лычом усё, многае. Свінні перарылі ўвесь агарод.
2. Разм. Раскідаць, перавярнуць што‑н. у пошуках чаго‑н.; перакапаць. Перарыць усе рэчы ў каморцы. □ На вакзале я быў затрыманы сышчыкамі, якія перарылі мой вучнёўскі чамадан. Танк. — Пуста! Я ж табе сказаў, што .. [Антон] напэўна павязе .. [паперы] з сабою, — нервова прашыпеў Громаў, калі яны перарылі ўвесь стол. Рамановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штодзённасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць штодзённага. Прастата і штодзённасць спраў падпольшчыкаў падаюцца ў рамане [«Вайна пад стрэхамі» А. Адамовіча] праз светлае і адначасова некалькі наіўнае ўспрыманне юнага героя Толіка. Дзюбайла.
2. Штодзённае жыццё, праца і пад.; звычайная, штодзённая з’ява, рэч. Вестка [аб забойстве Юркевіча] выбіла .. [Любу] з нармальнай каляіны штодзённасці. Мурашка. [Дзед] гаварыў занадта нейк проста пра самыя таемныя рэчы і гаварыў так, як быццам бы гэта была нецікавая штодзённасць. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шэ́ра,
1. Прысл. да шэры (у 1, 3 знач.).
2. у знач. вык. Пра хмурную пагоду. На дварэ было шэра і кісла, у вокны пёрся буйны і дажджысты вецер. Лобан. // Пра прыцемкі. У хаце шэра без агню і ціха. Брыль. // Пра адсутнасць утульнасці памяшкання, пакоя і пад. У хаце Нупрэя Сазанчука з’явіліся абразы і зніклі найбольш каштоўныя гаспадарчыя рэчы, стала няўтульна, шэра. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
я́рус м
1. тэатр Rang m -(e)s, Ränge;
2. (рэчы, размешчаныя адна на адной) Stápel m -s, -;
3. геал (слой) Láge f -, -n, Schícht f -, -en; Stúfe f -, -n (ступень)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
адслужы́ць
1. (папрацаваць некаторы час) ábdienen vt;
2. (скончыць служыць) séinen Dienst ábleisten (у войску);
3. (пра рэчы) áusgedient háben vi;
4. царк:
адслужы́ць набажэ́нства éinen [den] Góttesdienst halten*; éine [die] Mésse lésen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Іспо́д ’ніз’ (Др.-Падб., Гарэц., Касп.), ’дно (падлога) у печцы’ (Гарэц., Касп.), ’ніжняя частка якой-н. пасудзіны’ (Нас. Доп.), іспо́т ’под’ (Сл. паўн.-зах.). Рус. дыял. и́спо́д ’падкладка адзення’, ’ніз’, ’дно чаго-н.’, ’чарэнь’, ’падлога’. Ст.-рус. исподъ ’ніз’, ’выварат, спод’, ’адваротны бок якой-н. рэчы’, ’ніжняе адзенне, бялізна’, исподь ’ніз’ адзначана з XI ст. (першая фіксацыя ў Ізборніку Святаслава 1076 г.). Утворана шляхам зрашчэння складанага прыназоўніка из (ис) — подъ у ст.-рус. мове. Гл. спод, ісподні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разры́ть сов.
1. раскапа́ць, мног. параско́пваць; (рылом — о животных) разры́ць, мног. паразрыва́ць;
2. (привести в беспорядок) разг. раскапа́ць, мног. параско́пваць, развярну́ць, мног. паразваро́чваць;
он разры́л все мои́ ве́щи ён раскапа́ў (развярну́ў) усе мае́ рэ́чы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
дубле́т
(фр. doublet, ад double = падвойны)
1) другі экзэмпляр якой-н. рэчы ў калекцыі, музеі, бібліятэцы і г.д.;
2) падроблены каштоўны камень, у якім сапраўднай з’яўляецца толькі верхняя частка;
3) адначасовы выстрал з абодвух ствалоў дубальтоўкі;
4) фіз. пара блізка размешчаных спектральных ліній.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)