хія́зм, ‑у, м.

1. У анатоміі — перакрыжаванне зрокавых нерваў на ніжняй паверхні прамежкавага мозга хрыбетных.

2. У лінгвістыцы — від сінтаксічнага паралелізму, пры якім у другой палавіне фразы члены сказа стаяць у адваротным парадку.

3. У выяўленчым мастацтве — крыжападобнае, сіметрычнае размяшчэнне дэталей фігуры.

[Грэч. chiasmos — размяшчэнне ў выглядзе літары «х».]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валейбо́л

(англ. volley-ball, ад volley = адбіваць на ляту + ball = мяч)

спартыўная гульня з перакіданнем мяча цераз сетку ад адной каманды да другой.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

сінергі́ст

(ад гр. synergos = які дзейнічае разам)

анат. мышца, якая дзейнічае ў адным і тым жа напрамку адносна другой мышцы (параўн. антаганіст 2).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

трыпла́н

(ад гр. tri = трох + -план)

самалёт з трыма плоскасцямі крылаў, размешчанымі паралельна адна над другой па абодва бакі фюзеляжа (параўн. біплан, манаплан).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

тэтра́метр

(гр. tetrametron, ад tetras = чатыры + metron = мера)

верш з чатырох харэічных дыподый з цэзурай пасля другой і ўсячэннем апошняй у антычным вершаскладанні.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фуэтэ́

(фр. fouette)

фігура класічнага жаночага танца, якая складаецца з павароту на пальцах адной нагі пры адначасовым кругавым руху ў паветры другой нагі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

высока... (а таксама высака...).

Першая састаўная частка складаных слоў; пішацца з «о», калі націск у другой частцы падае не на першы склад:

1) адпавядае па знач. словам «вельмі», «у вышэйшай ступені», напр.: высокаадукаваны, высокаарганізаваны, высокачуллівы, высокаэфектыўны;

2) адпавядае слову «высокі» (у 1 знач.), напр. высокабартовы;

3) у складзе дарэвалюцыйных і царкоўных тытулаванняў асоб, высокіх чыноў, а таксама ў зваротах паважанасці азначае высокую ступень пачцівасці, напр.: высокаблагароддзе, высокаправасхадзіцельства, высокапрападобнасць, высокашаноўны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

АПТЫ́ЧНАЯ СІ́ЛА,

фізічная велічыня, якая характарызуе пераламляльную здольнасць аптычнай сістэмы. Абазначаецца D. Аптычная сіла лінзы D = n/F, дзе n — паказчык пераламлення асяроддзя, у якім знаходзіцца лінза, F — фокусная адлегласць. Аптычная сіла збіральных аптычных сістэм дадатная, рассейвальных — адмоўная. Для сістэмы з дзвюх лінзаў D = D1 + D2 - dD1D2, дзе d — адлегласць паміж заднім гал. фокусам першай лінзы і пярэднім гал. фокусам другой. Адзінка аптычнай сістэмы дыяптрыя.

т. 1, с. 438

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ДА́ЛЬНЯЕ ЛЯ́ДА,

дзве стаянкі каменнага веку каля в. Дальняе Ляда Быхаўскага р-на Магілёўскай вобл. Даследаваны ў 1972, 1973 і 1988. На адной стаянцы знойдзены кароткія скрабкі, нуклеусы, пласціны, адшчэпы, расшчэплены крэмень. На другой выяўлены рабочыя месцы па апрацоўцы крэменю, прылады для апрацоўкі косці, скуры і дрэва, паляўнічыя прылады (наканечнікі стрэл, нажы). Былі сезоннымі стаянкамі-майстэрнямі пач. апрацоўкі крамянёвай сыравіны, адносіцца да грэнскай культуры ранняга мезаліту.

В.Ф.Капыцін.

т. 6, с. 22

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ЗВЯ́ЗАНЫЯ ВАГА́ННІ,

уласныя ваганні ў складанай сістэме з некалькіх звязаных паміж сабой простых (парцыяльных) вагальных сістэм. Маюць складаны выгляд з-за ўплыву (праз сувязь) ваганняў у адной парцыяльнай сістэме на ваганні ў другой. У лінейных сістэмах З.в. можна выявіць як суперпазіцыю нармальных ваганняў, колькасць якіх роўная колькасці парцыяльных сістэм, аднак частоты адрозніваюцца ад частот уласных ваганняў адасобленых парцыяльных сістэм. Гл. таксама Абертон, Біцці.

т. 7, с. 42

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)