уткну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак., у што.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Убіцца вострым канцом у што-н.
Кап’ё ўткнулася ў зямлю.
2. Ткнуўшыся, уперціся, зарыцца ў што-н.
У. галавой у падушку.
3. перан. Паглыбіцца ў які-н. занятак, уважліва разглядаючы што-н., займаючыся чым-н. (неадабр.).
У. ў кнігу.
4. перан. Умяшацца, прыняць удзел у чым-н. (разм., неадабр.).
Усюды ты ўткнешся.
|| незак. утыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цадзі́ць, цаджу́, цэ́дзіш, цэ́дзіць; цэ́джаны; незак.
1. што. Прапускаць вадкасць праз цадзілку, сіта і пад. для ачысткі.
Ц. малако.
2. што. Ліць павольна праз вузкае горла, адтуліну.
Ц. квас у шклянку.
3. што. Павольна піць, цягнуць праз зубы.
Ц. напітак праз саломінку.
4. Ісці (пра дробны невялікі дождж).
Пад раніцу пачаў ц. дождж.
5. перан., што і без дап. Гаварыць павольна; вымаўляць праз зубы (разм.).
Ён не гаварыў, а цадзіў словы.
|| наз. цаджэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
змякчы́ць, -чу́, -чы́ш, -чы́ць; -чы́м, -чыце́, -ча́ць; змя́кчаны; зак.
1. што. Зрабіць больш мяккім, эластычным.
З. скуру.
2. перан., што. Аслабіць, зменшыць.
З. удар.
З. боль.
З. прыгавор.
3. перан., каго (што). Зменшыць чыю-н. суровасць, зрабіць больш мяккім, лагодным.
З. суровага бацьку.
|| незак. змякча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. змякчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
нажы́ць, -жыву́, -жыве́ш, -жыве́; -жывём, -жывяце́, -жыву́ць; -жы́ты; зак.
1. што і чаго. Паступова набыць, назапасіць.
Н. сваёй працай.
2. перан., каго-што і каго-чаго. Атрымаць, набыць (што-н. непрыемнае).
Н. рэўматызм.
3. Пражыць нейкі час (разм.).
У гасцях доўга не нажывеш.
|| незак. нажыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
заразі́ць, -ражу́, -разі́ш, -разі́ць; -разі́м, -разіце́, -разя́ць; -ра́жаны; зак., чым.
1. каго-што. Перадаць заразу каму-, чаму-н.
З. каго-н. грыпам.
2. перан., каго (што). Захапіць чым-н., прымусіць іншых пераймаць што-н.
З. любоўю да музыкі.
З. прыкладам.
|| незак. заража́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. заражэ́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зачапі́цца, -чаплю́ся, -чэ́пішся, -чэ́піцца; зак.
1. чым, за што. Закрануўшы што-н., страціць магчымасць рухацца; закрануць сабой, якой-н. часткай цела ці адзення за што-н.
Воз зачапіўся за пень.
З. рукавом за дрот.
2. Ухапіцца, учапіцца (разм.).
З. рукамі за сук.
|| незак. зачапля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца і зачэ́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
гарадзі́ць, -раджу́, -ро́дзіш, -ро́дзіць; -ро́джаны; незак., што.
1. Ставіць плот, паркан і пад.; абгароджваць што-н.
Г. плот.
Г. двор.
2. перан. Гаварыць абы-што, выдумляць.
Стары гаворыць — гародзіць, ды на праўду выходзіць (прыказка).
◊
Агарод (гарод) гарадзіць (разм.) — пачынаць якую-н. клапатлівую і безнадзейную справу.
|| наз. гарадзьба́, -ы́, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
агрэ́бці, аграбу́, аграбе́ш, аграбе́; аграбём, аграбяце́, аграбу́ць; агро́б, агро́бла; аграбі́; агрэ́бены; зак., што.
1. Тое, што і абгрэбці.
А. стог сена.
2. Згрэбці ўсё навокал, падбіраючы (разм.).
А. ўчасткі.
3. перан. Атрымаць, здабыць, захапіць што-н. у вялікай колькасці (разм.).
А. вялікую прэмію.
|| незак. аграба́ць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. аграба́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
перарэ́заць, -э́жу, -э́жаш, -э́жа; -э́ж; -э́заны; зак.
1. каго-што. Разрэзаўшы, раздзяліць надвое.
П. вяроўку.
2. каго (што). Зарэзаць усіх, многіх.
П. усіх качак.
3. перан., што. Перагарадзіць (шлях, дарогу).
П. шлях праціўніку.
|| незак. перараза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 3 знач.) і перарэ́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыткну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак.
1. што. Злёгку дакрануцца чым-н. да каго-, чаго-н., прыкласці на момант.
2. што. Змясціць, пакласці.
П. яшчэ адзін ложак у пакоі.
3. перан., каго (што). Прыладзіць на якую-н. пасаду, месца, працу (разм.).
П. у горад.
|| незак. прытыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)