Verbum

дзед​¹, ✂, м.

1. Бацька бацькі або маці.

2. Наогул стары чалавек.

   • Сюды прыходзіў мудры дзед.

3. Муж (разм.).

   • Добра каша пры хлебе, добра баба пры дзедзе (з нар.).

◊

• Дзед Мароз — казачны стары з сівой барадой, які ўвасабляе мароз і навагодняе свята.

• Следам за дзедам — па прыкладу старэйшых.

|| памянш. дзядок, дзядуля, дзядуня і дзядуся.

|| прым. дзедаўскі, ✂ і дзядоўскі, ✂.

• Дзедаўская спадчына.
• Дзядоўская паходка.

дзесяць, ліч.

Лік і колькасць 10.

• Д. чалавек.
• Д. гадоў.

◊

• Ні ў пяць ні ў дзесяць (разм. неадабр.) — ні туды ні сюды; ні так ні гэтак.

|| парадкавы ліч. дзесяты, ✂.

• Дзесятыя гады (з 10 па 20 год якога-н. стагоддзя).
• Гэта справа дзесятая (перан. няважная, другарадная; разм.).

◊

• Пятае цераз дзесятае (разм. жарт.) — непаслядоўна, пераскокваючы з аднаго на другое (расказваць, пераказваць).

майстар, ✂, м.

1. Спецыяліст у якім-н. рамястве, у якой-н. галіне вытворчасці.

   • М. па абутку.
   • Выдатны м.

2. Кіраўнік асобнага ўчастка вытворчасці, цэха.

   • Зменны м.

3. Чалавек, які дасягнуў высокага майстэрства ў сваёй справе.

   • М. жывапісу.
   • М. спорту (званне).

4. на што і з інф. Аб лоўкім, здатным да чаго-н. чалавеку (разм.).

   • М. на розныя штукі.

|| ж. майстрыха, ✂.

|| прым. майстроўскі, ✂.

навука, ✂, ж.

1. Сістэма ведаў аб заканамернасцях развіцця прыроды, грамадства і мыслення, а таксама асобная галіна гэтых ведаў.

   • Гуманітарныя навукі.

2. толькі адз. Павучанне, настаўленне, урок.

   • Гэта будзе навукай на ўсё жыццё.

3. толькі адз. Навыкі, веды, якія чалавек атрымлівае ў выніку свайго навучання або жыццёвага вопыту.

   • Гэтая справа патрабуе навукі.

4. толькі адз. Навучанне, вучоба (разм.).

   • Хлопец здатны да навукі.

|| прым. навуковы, ✂.

натура, ✂, ж.

1. Тое, што і прырода (у 1 знач.).

2. Характар чалавека, тэмперамент.

   • Гэта быў чалавек вясёлай натуры.

3. Тое, што існуе ў рэчаіснасці, натуральныя абставіны ў адрозненне ад адлюстраванага мастаком, пісьменнікам.

   • Маляваць з натуры і натуру.

4. Тое, што і натуршчык (спец.).

5. Тавары, прадукты як плацежны сродак замест грошай.

   • Разлічвацца натурай.

|| прым. натурны, ✂.

• Натурная здымка.
• Н. клас (дзе малююць з натуршчыкаў).

прадстаўнік, ✂, м.

1. Асоба, якая прадстаўляе (у 2 знач.) чые-н. інтарэсы, адлюстроўвае чые-н. погляды.

   • П. адміністрацыі.
   • Дыпламатычны л.

2. Чалавек, які прадстаўляе ў сваёй асобе які-н. разрад, групу людзей ці якую-н. галіну дзейнасці, выразнік чыіх-н. інтарэсаў.

   • Прадстаўнікі старэйшага пакалення вучоных.

3. Тыповы ўзор таго або іншага разраду істот, прадметаў.

   • П. мясцовай флоры.

|| ж. прадстаўніца, ✂.

|| прым. прадстаўніцкі, ✂.

рабіцца, ✂; незак.

1. Станавіцца.

   • Р. вясёлым.
   • Чалавек робіцца майстрам у час працы.
   • Рабілася млосна (безас.).

2. Адбывацца, тварыцца.

   • Бацька добра ведаў, што рабілася ў хаце.

3. З’яўляцца, утварацца (разм.).

   • Калі яна смяялася, на шчочках рабіліся ямачкі.

4. Вырабляцца з чаго-н.

   • Цэгла робіцца з гліны.

   • Што яму робіцца (зробіцца)! (разм.) — нічога з ім не здараецца, нічога з ім не будзе.

|| зак. зрабіцца, ✂.

пагоня, ✂, ж.

1. Праследаванне каго-, чаго-н. з мэтай дагнаць, злавіць.

   • Кінуцца ў пагоню за кім-н.

2. Чалавек ці, звычайна, група людзей, якія праследуюць каго-н.

   • П. бегла па слядах.

3. перан., за кім-чым. Імкненне дабіцца каго-, чаго-н., дасягнуць чаго-н.

   • П. за прыбыткам.

◊

• У пагоні за кім-чым, у знач. прыназ. — імкнучыся да каго-, чаго-н.

  • У пагоні за славай.

апа́сці, ✂; зак.

1. Асыпацца, адваліцца (з дрэў, кустоў).

   • Лісце ўсё апала.

2. Паменшыцца ў аб’ёме, спасці.

   • Вада за ноч на рацэ апала.
   • Чалавек схуднеў, шчокі апалі.

3. Апусціцца, упасці, звіснуць.

   • Пасмы валасоў апалі на лоб.

4. (1і 2 ас. не ўжыв.). Асесці, пакрыць якую-н. паверхню.

   • Апалі росы на лугах.

5. перан. Прыйсці, апусціцца.

   • Ціхі вечар апаў на зямлю.

6. перан. Пагоршыцца, сапсавацца.

   • Апаў настрой.

|| незак. ападаць, ✂.