Дыспансе́р ’дыспансер’ (БРС). Рус. диспансе́р, укр. диспансе́р. Запазычанне з франц. dispensaire ’тс’ (< англ. dispensary ’аптэка, амбулаторыя’). Гл. Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 132.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мане́бры, мане́брэ ’манеўры’ (драг., КЭС; Сцяц.). З польск. maniebry, якое з manewry ’тс’ < франц. manoevre ’тс’. Сюды ж манябрава́ць < польск. maniebrować < manewrować ’манеўраваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Модэль ’мадэль’ (Яруш.). З польск. model, якое з франц. modéle < іт. modello — памяншальнае да modo < лац. modus ’спосаб’. Гл. таксама мадэль і модус.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паса́ж ’крытая галерэя’, ’нечаканы паварот справы’ (ТСБМ). Праз рус. мову з франц. passage ’тс’ < passer ’праходзіць’. Не выключана магчымасць запазычання праз польск. мову.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Руж 1 ’румянец’: руж на шчоках (Гартны). Гл. ружовы.
Руж 2 ’румяны’ (Ласт.). Праз польск. ruż ’тс’ з франц. rouge ’чырвоны’ (Брукнер, 470).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэзеда́ ’Reseda L.’ (Кіс. 110; ТСБМ). З рус. резеда ’тс’ < франц. réséda < лац. resēda, якое ўзводзяць да лац. resēdāre ’лячыць’ (Фасмер, 3, 462).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сапёр ’ваеннаслужачы сапёрных часцей’ (ТСБМ). Праз рус. сапёр ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 82) з франц. sapeur ад sape ’траншэя, акоп’, гл. Фасмер, 3, 558.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэ́т-а-тэ́т ‘сам-насам, удваіх без сведак’ (ТСБМ). Еўрапеізм, паходіць з франц. têt‑a‑tête, відаць, праз рус. тет‑а‑тет ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГА́РПЕ Васіль Іванавіч
(1765, Эстонія — 3.3.1814),
расійскі ваенны дзеяч. Ген.-м. (1812). На ваен. службе з 1781. Удзельнік рус.-швед. вайны 1788—90, польскіх кампаній 1792 і 1794, рус.-аўстра-франц. 1805, рус.-тур. 1806—12 і рус.-швед. 1808—09 войнаў. У вайну 1812 камандзір 1-й брыгады 14-й пях. дывізіі 1-га корпуса П.Х.Вітгенштэйна. Удзельнік Клясціцкага бою 1812, баёў каля Полацка (жн. і кастр.) і інш. Найб. вызначыўся ў баях 7.11.1812 пры вызваленні Віцебска ад французаў (гл. Віцебскія баі 1812) і 27.11.1812 пад Барысавам, дзе была захоплена ў палон франц. дывізія разам з камандзірам. У 1813 удзельнічаў у замежных паходах рус. арміі ў Германіі. У Лейпцыгскай бітве 16—19.10.1813 цяжка паранены, у выніку чаго пазней памёр.
Ш.І.Бекцінееў.
т. 5, с. 69
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДЗІДО́
(Didot),
сям’я франц. кніга́выдаўцоў і кнігадрукароў. Найб. вядомыя прадстаўнікі: Франсуа (1689—1757 або 1759), заснавальнік кнігавыдавецкай прыватнай фірмы Парыж (з 1713) і друкарскай (з 1754) справы. Франсуа Амбруаз (1730—1804), сын Франсуа. Вынаходнік веленевай паперы, першы выдавец франц. класічнай л-ры; шмат зрабіў для ўдасканалення друкарскага станка. П’ер Франсуа (1732—93), сын Франсуа. Словалітчык, друкар, пераплётчык, уладальнік папяровай ф-кі. Фірмэн (1764—1836), унук Франсуа. Стваральнік друкарскай сістэмы вымярэнняў элементаў шрыфту, наборных формаў (тыпаметрыі), гіпсавай стэрэатыпіі і розных шрыфтоў, якімі карысталіся ўсе краіны Еўропы. Выступаў і як перакладчык вершаў Вергілія і Тэакрыта. За заслугі Фірмэна род Дзідо ў 1887 атрымаў прозвішча Фірмэн-Дзідо. Выдавецкая і кнігагандл. фірма «Фірмэн-Дзідо» існуе ў Францыі і сёння.
Т.А.Меляшкевіч.
т. 6, с. 112
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)