зацямні́ць сов.
1. (закрыть, загородить от света) заслони́ть, затемни́ть, затми́ть;
хма́ры ~ні́лі со́нца — ту́чи заслони́ли (затемни́ли) со́лнце;
2. (замаскировать свет) затемни́ть;
з. го́рад — затемни́ть го́род;
3. перен. (рассудок и т.п.) затемни́ть, помрачи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зачыні́ць, ‑чыню, ‑чыніш, ‑чыніць; зак., каго-што.
1. Злучыць створкі, апусціць века чаго‑н. Зачыніць дзверы. Зачыніць акно. Зачыніць века чамадана. □ Анціпка хуценька зачыніў фортку і пайшоў паўз дашчаную агароджу. Сіняўскі. // Злучыўшы створкі чаго‑н., апусціўшы века і пад., перашкодзіць поступу, пранікненню ў сярэдзіну чаго‑н. Зачыніць хату. Зачыніць скрыню. □ Я хуценька прыбраў усю сваю маёмасць і зачыніў шафу. Кавалёў.
2. Пакінуць каго‑н. у памяшканні, замкнуўшы дзверы; заперці. Адама зачынілі ў зямлянцы разведчыкаў, цішком забраўшы адтуль усё, што магло быць зброяй. Брыль. Пайшоў Арцём у залу, і зачынілі яго там аднаго з палячкаю. Гарэцкі.
•••
Свет зачыніць каму — перашкодзіць нармальнаму, спакойнаму жыццю. Горш за ўсё гэты Саўка, дзед Талаш і Мартын Рыль. Яны зачынілі [войту] свет, і покі не дойдзе ён тут ладу, не будзе яму спакою. Колас.
Як зачыніць — поўна, вельмі многа. [Дзяцей] найшло цэлы пакой, як зачыніць. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ідэа́льны
(п.-лац. idealis, ад гр. idea = паняцце)
1) які існуе толькі ў свядомасці, у ідэях і ўяўленнях (напр. і. свет);
2) які адпавядае паняццю аб ідэале, узвышаны (напр. і-ая любоў);
2) вельмі добры, дасканалы (напр. іыя ўмовы).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
life [laɪf] n. (pl. lives)
1. жыццё;
for life на ўсё жыццё;
city/country life гарадско́е/вяско́вае жыццё;
private/social life прыва́тнае/све́цкае жыццё;
everyday/daily life штодзённае жыццё;
a way of life лад жыцця́;
take smb.’s life забі́ць каго́-н.;
take one’s own life ско́нчыць жыццё самагу́бствам;
risk life and limb сур’ёзна рызыкава́ць;
in real life у рэа́льным жыцці́, у рэчаі́снасці;
be true to life быць рэа́льным, праўдзі́вым;
the next life тагасве́тнае жыццё;
life imprisonment пажыццёвае зняво́ленне
2. тэ́рмін рабо́ты, дзе́яння (механізма і да т.п.)
3. жыццё, біягра́фія, жыццеапіса́нне, жыццяпі́с;
a life of Johnson біягра́фія Джо́нсана
4. свет (жывёльны, раслінны);
animal life жывёльны свет
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
next1 [nekst] adj.
1. насту́пны, які́ ідзе сле́дам;
the next turning to the left пе́ршы паваро́т нале́ва;
Next, please! (Хто) наступны! (да наведвальнікаў)
2. насту́пны, бу́дучы;
(the) next day на другі́ дзень, (на)за́ўтра;
next year у насту́пным, бу́дучым го́дзе, нале́та;
(the) next time другі́м ра́зам;
Your papers will be ready on Tuesday next. Вашы дакументы будуць гатовыя на наступным тыдні ў аўторак.
3. сусе́дні;
in the next room у сусе́днім пако́і;
next but one праз адзі́н
♦
the next world той свет, замагі́льны свет;
the next man любы́, ко́жны;
He understands this as well as the next man. Ён разумее гэта не горш за каго іншага.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Немаўля ’малое дзіця’ (ТСБМ), іншыя формы, адзначаныя ў мастацкай літаратуры: немаўляшка (Багдановіч), немаўлёнак ’дзіця, якое знаходзіцца яшчэ ў лоне мацеры, не радзілася на свет’ (Лужанін), немаўлятка і пад., гл. Рапановіч, Лекс. і грам., 26–27. Адсутнасць слова ў народных гаворках сведчыць пра запазычанне, параўн. польск. niemowlę, укр. немовля́ ’дзіця, што яшчэ не гаворыць’ (Грынч.), якія маглі быць непасрэднымі крыніцамі запазычання (асабліва апошняе). Ст.-бел. немовя ’грудное дзіця’ (пачатак XVII ст.), паводле Булыкі (Лекс. запазыч.), са ст.-польск. niemowlę, хутчэй niemowię, што ў сваю чаргу запазычана з чэшскай, параўн. заўвагу Урбанчыка адносна польск. niemowiątko, якое упершыню з’явілася ў перакладзе Бібліі (ZPSS, 8, 460). Гл. таксама Фасмер, ZfSlPh, 12, 120; Вінцэнц, Slavica Herosolimitana, 7, 245–252; Брукнер, 360.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
з’яві́цца сов.
1. в разн. знач. яви́ться; (начать существовать, возникнуть — ещё) появи́ться, роди́ться;
з. ў суд — яви́ться в суд;
прасту́да з’яві́лася прычы́най хваро́бы — просту́да яви́лась причи́ной боле́зни;
з’яві́лася но́вая ду́мка — появи́лась (яви́лась, родила́сь) но́вая мысль;
2. (показаться) появи́ться;
удалечыні́ з’яві́ліся аге́ньчыкі вёскі — вдали́ появи́лись огоньки́ дере́вни;
на яго́ тва́ры з’яві́лася ўсме́шка — на его́ лице́ появи́лась улы́бка;
◊ з. на свет — появи́ться на свет;
з. на гарызо́нце — появи́ться на горизо́нте
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
АРЦЕ́М’ЕЎ Эдуард Мікалаевіч
(н. 30.11.1937, г. Новасібірск),
рускі кампазітар. Засл. дз. маст. Расіі (1985). Скончыў Маскоўскую кансерваторыю (1960). У творчасці шырока выкарыстоўвае серыйную тэхніку, алеаторыку, электронную музыку. Сярод твораў: араторыя «Я забіты пад Ржэвам» на сл. А.Твардоўскага (1963), кантата «Рытуал» (1980), сімфонія «Пілігрымы» (1985); электронная музыка — «Мазаіка Венецыі», «Варыяцыі на адзін тэмбр», «Сем варот у свет Саторый»; вак.-інстр. Цыкл «Цяпло зямлі»; музыка да кінафільмаў (больш за 80). Дзярж. прэмія Расіі імя братоў Васільевых 1988.
т. 1, с. 534
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
неўміру́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Які жыве вечна, не паддаецца смерці. Колькі разоў шматлікія ворагі выпальвалі нашы гарады і вёскі, але народ наш астаўся жыць, ён неўміручы. Гурскі.
2. Які застаецца назаўсёды ў памяці людзей; які не забываецца. Радзіма! У сонечных далях тваіх Жыве неўміручы Купала! Матэвушаў. На ўвесь свет сталі вядомымі, неўміручыя подзвігі герояў-панфілаўцаў, камсамолкі Зоі Космадзям’янскай і многіх тысяч іншых патрыётаў. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непараўна́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, што цяжка параўнаць з кім‑, чым‑н. іншым; надзвычайны. Непараўнальная прыгажосць. □ Вядома, Колас непараўнальны майстар, пісьменнік з вялікім вопытам і выдатнай літаратурнай школай. Перкін. Талстой, Дастаеўскі, Чэхаў, Гаршын, Горкі, Купрын — яны прыйшлі другою хваляй, пасля Пушкіна, Лермантава, Гогаля, яны назаўсёды здаліся.. [Алесю] непараўнальнымі, яны павялі яго ў родны хвалюючы свет!.. Брыль.
2. Які так адрозніваецца ад чаго‑н., што нельга параўноўваць. Непараўнальныя велічыні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)