Verbum

старана́, -ы́, мн. сто́раны і (з ліч. 2, 3, 4) стараны́, старо́н, ж.

1. Напрамак, а таксама месца ў якім-н. напрамку ад каго-, чаго-н.; бок.

Хмара паднялася са стараны лесу.

У старане ад дарогі.

2. Мясцовасць, краіна; бок.

З роднай стараны.

Нясоладка жыць на чужой старане.

3. У матэматыцы: прамая лінія, якая абмяжоўвае геаметрычную фігуру.

С. прамавугольніка.

4. у знач. прысл. старано́й (-о́ю). У абход, ідучы на пэўнай адлегласці ад чаго-н.

Аб’ехаць вёску стараной.

◊

Мая (твая, яго і пад.) справа старана (разм.) — мяне (цябе і пад.) менш за ўсё датычыцца.

На старане (разм.) — не дома, на чужым месцы (жыць, працаваць і пад.).

У старане —

1) на некаторай адлегласці, воддаль;

2) асобна, не разам.

|| памянш. старо́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 2 знач.).

віля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.

1. чым. Хістаць, паварочваць з боку ў бок.

В. хвастом.

2. Рухацца па звілістай лініі або рабіць крутыя павароты.

Дарога віляла паміж скал.

3. перан. Вагацца ў разважаннях, ухіляцца ад прамога адказу (разм.).

Трэба гаварыць праўду, а не в.

|| аднакр. вільну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 і 2 знач.).

|| наз. віля́нне, -я, н.

калыха́ць, -лышу́, -лы́шаш, -лы́ша; -лышы́; незак.

1. каго-што. Злёгку мерна рухаць зверху ўніз ці з боку ў бок; гайдаць, хістаць.

Вецер калыхаў галінку.

Вагон калыхала (безас.) на паваротах.

2. каго (што). Гайдаючы калыску, спяваючы калыханку, усыпляць (дзіця).

К. дзіця.

3. чым. Рабіць чым-н. павольныя, мерныя рухі.

К. нагой.

|| аднакр. калыхну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. калыха́нне, -я, н.

адкі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.

1. Адхіліцца, адваліцца назад тулавам.

А. на спінку крэсла.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раптоўна адчыніцца, адпасці, адсунуцца ў бок.

Адкінуліся дзверцы.

Адкінуліся шторы.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вярнуцца зноў, аднавіцца (пра хваробу).

Адкінулася гарачка.

4. перан. Перастаць цікавіцца, аддаліцца, адвярнуцца.

Адкінуліся кавалеры, засталася адна.

|| незак. адкі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

ракіро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж.

1. У шахматнай гульні: адначасовы ход каралём і ладдзёй, пры якім кароль перастаўляецца цераз адно поле ў бок ладдзі, а ладдзю пераносяць цераз караля і ставяць побач з ім.

Зрабіць ракіроўку.

2. Перастаноўка сіл, замена ў чым-н. з мэтай умацавання пазіцый.

Р. кадраў.

У футбольнай камандзе адбылася р.

|| прым. ракіро́вачны, -ая, -ае.

хіста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каго-што. Ківаць з боку ў бок.

Вецер хістае яліны.

2. чым. Рабіць хістальныя рухі чым-н.

Х. слуп.

3. перан., што. Рабіць няўстойлівым, падрываць.

Гэта хістала яго аўтарытэт.

|| аднакр. хісну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. хіста́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. хіста́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).