удзе́л 1, ‑у, м.
Сумесная дзейнасць пры выкананні чаго‑н., супрацоўніцтва. Прыняць удзел у выбарах. □ Маршрут паходу быў вызначан Букрэем і дзедам Талашом пры жывым удзеле паўстанцаў-партызан. Колас. Міколкавы прыгоды надалей доўга абыходзіліся без удзелу дзеда Астапа. Лынькоў. // Непасрэдныя адносіны, дачыненне да чаго‑н. Давесці ўдзел у злачынстве. // Наяўнасць, прысутнасць чаго‑н. у чым‑н. На ўдзелу голасу і шуму зычныя падзяляюцца на санорныя і шумныя. Юргелевіч.
удзе́л 2, ‑а, м.
Гіст. На Русі 12–16 стст. састаўная частка буйных вялікіх княстваў, якая кіравалася членам велікакняжацкай сям’і; удзельнае княства. Зямля Полацкая была багатая і адчувала сілу, каб не лічыць сябе дробным удзелам, пазбаўленым пэўнай аўтаноміі. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Разм.
1. што. Запіхваючы, усунуць куды‑н.; спехам або без разбору палажыць у што‑н. Віцька хуценька сунуў.. [шашку толу] у кішэню, за пазуху ўпхнуў скрутак шнура. Кухараў.
2. каго. Штурхнуўшы, прымусіць увайсці куды‑н. Дзверы адчыніліся са скрыпам, і паліцыянт.. упхнуў у пакой маладую жанчыну. Пестрак.
3. што. Прымусіць узяць, прыняць што‑н. Ніна адмаўлялася [ад гасцінца], але цётка сілаю ўпхнула здор у торбу. Арабей.
4. каго. Паставіць, накіраваць каго‑н. на якую‑н. работу, пасаду і пад. супраць волі. Не лёс, а Васілеўскі зараз упхнуў яго [бацьку] на гарбарню немца Гальдштэйна. Гарэцкі. // Уладкаваць каго‑н. куды‑н. па пратэкцыі. Не прайшоў [сын] у інстытут, На завочны ўпхнулі. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ураджа́й, ‑ю, м.
1. Колькасць збожжа, пладоў, траў, ягад, грыбоў і пад., якая ўрадзілася, вырасла. У садзе маладым ля хаты, Што вырас тут пасля вайны, На яблыкі ўраджай багаты — Да долу дрэўцы гнуць яны. Непачаловіч. [Сакратар партарганізацыі:] — Каб збіраць двухсотпудовыя ўраджаі, трэба добра асвоіць перадавую аграбіялогію. Паслядовіч. Сама паненка захацела прыняць удзел у зборы ўраджаю, але спалохалася ракаў. Маўр.
2. Вялікая колькасць, багацце збожжа, сена, пладоў, караняплодаў, грыбоў, усяго таго, што ўрадзіла. Лета было добрае, пагода спрыяла ўраджаю і рабоце. Колас. Калі добра ўзарэш, то і ўраджай збярэш. Прыказка. // перан. Разм. Пра з’яўленне вялікай колькасці каго‑, чаго‑н. На будоўлі .. [Яцкевічу] падаваецца — весела, хлопцаў многа, ды і на дзяўчат ураджай. Дадзіёмаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кама́ндаванне н
1. зборн Kommándo n -s, -s, Léitung f -, -en;
гало́ўнае кама́ндаванне Óberkommando n -s;
2. (дзеянне) Trúppenführung f -, -en, Kommándo n;
пад кама́ндаваннем únter dem Beféhl von (D);
прыня́ць кама́ндаванне den Óberbefehl übernéhmen* (над кім-н über A);
адмо́віцца ад кама́ндавання das Kommándo ábgeben* (кім-н über A)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
reservation
[,rezərˈveɪʃən]
n.
1) абмежава́льная ўмо́ва, агаво́рка f.
to accept the plan with reservations — прыня́ць плян з агаво́ркамі
2) рэзэрва́цыя f. (зямля́ трыма́ная ў запа́се для яко́е-н. мэ́ты); запаве́днік -у m.
3) папярэ́дняя замо́ва, рэзэрва́цыя f.
We make reservations in advance for rooms in hotels, seats at a theater — Мы за́гадзя замаўля́ем пако́і ў гатэ́лі, ме́сцы ў тэа́тры
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
join2 [dʒɔɪn] v.
1. злуча́ць, звя́зваць
2. уступа́ць (у партыю, арганізацыю і да т.п.);
join the army пайсці́ ў а́рмію/во́йска
3. далуча́цца;
May I join you? Магу я да вас далучыцца?
join in [ˌdʒɔɪnˈɪn] phr. v. прыня́ць удзе́л у чым-н., далучы́цца да чаго́-н.;
She listens but she never joins in. Яна слухае, але ніколі не далучаецца.
join up [ˌdʒɔɪnˈʌp] phr. v.
1. BrE пайсці́ ў а́рмію/во́йска
2. (with) згуртава́цца ра́зам для яко́й-н. спра́вы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
hat [hæt] n. капялю́ш
♦
go hat in hand (to smb.) прасі́ць (каго́-н.) ліслі́ва/уго́дліва;
keep smth. under your hat infml трыма́ць што-н. у сакрэ́це;
my hat! BrE, dated трэ́ба ж!; невераго́дна!;
out of a/the hat наўздага́д;
take one’s hat off to smb./hats off to smb. infml захапля́цца кім-н., пакланя́цца каму́-н., ста́віцца з вялі́кай паша́най да каго́-н.;
throw one’s hat into the ring прыня́ць вы́клік на спабо́рніцтва, абвясці́ць пра наме́р удзе́льнічаць у спабо́рніцтве
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Schritt
m (-e)s, -e
1) крок
éinen ~ tun* — зрабі́ць крок
im ~! — кро́кам!
Fáhrzeuge ~! — е́хаць кро́кам! (надпіс на вуліцы)
~ hálten* — ісці́ ў нагу́
auf ~ und Тritt — на ко́жным кро́ку, штокро́ку
aus dem ~ fállen* — збі́цца з кро́ку [та́кту]
~ für ~ — крок за кро́кам
bleib mir drei ~ vom Léibe — не падыхо́дзь да мяне́; адста́нь ад мяне́; не прыстава́й да мяне́
2) крок, учы́нак
3) pl кро́кі, мерапрые́мствы
~е tun* [éinleiten, unternéhmen*] — прыня́ць кро́кі [ме́ры]
sich (D) álle wéiteren [nótwendigen] ~e vórbehalten* — пакі́нуць за сабо́й пра́ва прыня́ць усе́ неабхо́дныя кро́кі [ме́ры]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
до́ля ж.
1. (часть) до́ля;
2. до́ля, у́часть, судьба́, уде́л м.;
3. уст. (единица веса) до́ля;
◊ ільві́ная д. — льви́ная до́ля;
быць у ~лі — быть в до́ле;
прыня́ць у ~лю — приня́ть в до́лю;
вы́пасці на д. — вы́пасть на до́лю;
ліха́я (ця́жкая, го́ркая) д. — лиха́я (зла́я, го́рькая) до́ля;
шука́й до́лі ў чы́стым по́лі — посл. ищи́ до́ли в чи́стом по́ле
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Ашлап ’верхняе бервяно ў зрубе, якое кладуць на бэлькі’ (карэліц., Весці АН БССР, 1969, 4, 126), ошлап (стол., Шушк.), ошлапа ’бервяно, якое кладзецца пад вокнамі (КСТ), ашлапны ’ахопліваючы, верхні’ (Касп.). Наяўнасць навагр. атла́б ’выемка ў ніжнім бервяне для шчыльнага прылягання з верхнім’ (Сцяшк.) робіць магчымым супастаўленне з літ. ùžlapas ’закрыты’ (параўн. Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1969, 4, 126), якое ўтварае пару з ãtlapas ’адкрыты’, аднак цэлае гняздо слоў з больш шырокім значэннем, гл. ашлапіць, прымушае прыняць славянскае паходжанне ці, ва ўсякім разе, лічыць цалкам магчымым такое паходжанне слова або поўную фармальную і семантычную яго адаптацыю, параўн. укр. палес. нашлапа ’тс’ (Лысенка, СПГ), рус. смал. шлапник ’папярочная бэлька, на якой трымаецца столь’. Цікавую паралель дае ахлуп і ачэп ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)