АРТЫ́КУЛЫ ВАЙСКО́ВЫЯ

(гетманскія),

вайсковыя законы, пастановы і распараджэнні, якія дзейнічалі ў ВКЛ у 16—18 ст. Зацвярджаліся соймам або асабіста гетманамі. Былі першымі дысцыплінарнымі і баявымі статутамі арміі, а таксама зборнікамі вайскова-крымінальнага права. У артыкулах і інш. юрыд. актах пра вайск. службу вызначаўся парадак камплектавання, размяшчэння, забеспячэння і падпарадкавання арміі. Першая спроба кадыфікаваць нормы вайск. права Беларусі зроблена пры складанні Статута Вялікага княства Літоўскага 1529. У 1754 у Нясвіжы зроблена першае сістэматызаванае выданне актаў па вайск. праве Беларусі.

т. 1, с. 507

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

«ГО́ЛАС ВЁСКІ»,

газета. Выдавалася з 1.10.1941 да 16.6.1944 у Мінску на бел. мове з дазволу і пры дапамозе герм. улад. Распаўсюджвалася пераважна ў сельскіх раёнах акупіраванай тэр. Беларусі. Друкавала распараджэнні акупац. улад, прамовы А.Гітлера, А.Розенберга, В.Кубэ, тэндэнцыйна асвятляла падзеі на франтах 2-й сусв. вайны. Усхваляла гітлераўскі «новы аграрны парадак», аналізавала гасп. магчымасці бел. зямель, сял. жыццё ў замежных краінах. Асвятляла пытанні гісторыі і культуры Беларусі. Апублікавала раман «Насуперак лёсу» М.Дуброўскага (Р.Мурашкі). Выйшла 130 нумароў.

С.У.Жумар.

т. 5, с. 322

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

muddle​2 [ˈmʌdl] v. блы́таць

muddle along [ˌmʌdləˈlɒŋ] phr. v. дзе́йнічаць наўздага́д

muddle through [ˌmʌdlˈθru:] phr. v. спра́віцца (якім-н. чынам, так або інакш);

Somehow our firm will muddle through the next five years. Як-небудзь наша фірма яшчэ праіснуе наступныя пяць гадоў.

muddle up [ˌmʌdlˈʌp] phr. v. блы́таць, пераблы́тваць; паруша́ць пара́дак; прыво́дзіць у бязла́ддзе;

Don’t muddle me up! Не блытай мяне!

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

о́рдэр

(ням. Order, ад фр. ordre = парадак, загад)

1) пісьмовы загад, распараджэнне, дакумент на выдачу або атрыманне чаго-н. (напр. о. на кватэру, расходны о.);

2) від архітэктурнай кампазіцыі, якая складаецца з вертыкальных і гарызантальных частак.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

раскла́д м

1. (дзеянне) Vertéilung f -, -en;

2. (парадак, распарадак чаго-н) Plan m -(e)s, Pläne;

раскла́д уро́каў Stúndenplan m;

раскла́д (ру́ху) цягніко́ў Fáhrplan m;

шта́тны раскла́д Stéllenplan m;

зго́дна з раскла́дам fáhrplanmäßig (пра транспарт);

як па раскла́дзе жарт das klappt ja nach Fáhrplan

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

establish

[ɪˈstæblɪʃ]

v.t.

1) засно́ўваць, заклада́ць; нала́джваць

to establish relations — нала́дзіць су́вязі

2) усталёўваць; уво́дзіць, заво́дзіць (пара́дак)

to establish a government — усталява́ць ула́ду

3) адкрыва́ць (прадпрые́мства, ле́карскую пра́ктыку)

4) (oneself) разьмяшча́цца, масьці́цца; уладко́ўвацца; асяля́цца

5) уво́дзіць (звы́чай)

6) даво́дзіць (факт), абгрунто́ўваць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

entwíckeln

1.

vt

1) развіва́ць, разго́ртваць, распрацо́ўваць

2) праяўля́ць, развіва́ць (энергію)

3) фатагр. праяўля́ць

2.

(sich)

1) развіва́цца

2) ператвара́цца

3) вайск. разго́ртвацца, прыма́ць баявы́ пара́дак

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Organisatión

f -, -en

1) арганіза́цыя, арганізацы́йная рабо́та, арганіза́тарская дзе́йнасць

2) лад, пара́дак

3) арганіза́цыя (установа, аб’яднанне)

~ der Veréinten Nationen — (скар. UNO) Арганіза́цыя Аб’ядна́ных На́цый (скар. ААН)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

◎ Няра́ха ’неахайны чалавек’ (астрав., ул. інф.), нераха ’няўклюда, неахайны чалавек’ (Ян., ТС), ніриха, нірэха ’неахайны чалавек’ (Сл. ПЗБ), а таксама нярахлівы, нірихлівы ’неахайны’ (Сл. ЦРБ, Сл. ПЗБ), перахавалі ’неахайны, некультурны’ (ТС), рус. неряха ’неахайны чалавек; няўмелы, дурны чалавек’, н.-луж. njerech ’беспарадак, смецце’, ’неахайны чалавек’, njerešny ’бесталковы; нячысты’. Лічыцца вытворным ад прасл. дыял. *грскъ, экспрэсіўна^ ўтварэння ад *rędъ (гл. рад), параўн. н.-луж. rech ’парадак; чысціня’, рус. ряха ’франціха’, ряхаться ’выстройвацца, прыбірацца’, нарядный ’прыбраны’ і пад. (Шустар-Шэўц, 14, 1014; Фасмер, 3, 66). Дапушчэнне балтыйскага паходжання (Смулкова, Лекс. балтызмы, 39) не мае падстаў, гл. Лаўчутэ, Балтизмы, 146. Значэнне ’няўклюда’ можа быць звязана з рехацца ’поркацца’ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сі́дар ‘мяшок’, ‘абед, які бяруць з сабой’ (Мат. Гом.), ‘заплечны мяшок або наогул усё тое, што вязеш з сабой’ (Ян.), ‘вялікая сумка, з якой арыштант вандруе па этапах’ (Наша Ніва, 1996, 2 верас.), сідор ‘клунак з ядою’ (Куч.). Паводле Барташэвіча (Rozprawy Slawistyczne, 1993, 7, 63 і наст.), рус. си́дор ‘мяшок’ ад уласнага імя Сидор < Исидор, параўн. больш матываванае ўкр. аргат. мі́хась, міха́лок ‘мех, мяшок’. Збліжэнне з уласным імем другаснае; з ідыш seder ‘святочная ежа, якую ў першыя дзве ночы Пасхі (пэйсаха) бяруць з сабой’, што з с.-гебр. seder ‘парадак’, параўн. Штэрн, Wörterbuch, 206. Рускае слова, хутчэй за ўсё, з беларускага сідар ці ўкраінскага сідор.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)