уладкава́ць, -ку́ю, -ку́еш, -ку́е; -ку́й; -кава́ны; зак. (разм.).
1. што. Прывесці ў належны парадак што-н., наладзіць, урэгуляваць.
У. усё ў кватэры.
У. справу.
У. непаразуменне.
2. каго-што. Стварыць неабходныя ўмовы для існавання; прыстроіць каго-н. куды-н., даць месца для жылля і пад.
У. асабістае жыццё.
У. каго-н. у гасцініцу.
3. каго (што). Дапамагчы паступіць на работу, вучобу.
У. на працу.
4. каго-што. Зручна размясціць, палажыць, паставіць.
У. хворага на ложку.
У. шпакоўню на дрэве.
|| незак. уладко́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. уладко́ўванне, -я, н.
|| наз. уладкава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ве́льмі нареч. весьма́, о́чень, сли́шком, кра́йне; кре́пко; стра́шно; чрезме́рно;
не в. стара́нна — не сли́шком приле́жно;
усё гэ́та было́ в. ціка́ва — всё это бы́ло о́чень интере́сно;
в. дзі́ўна, што ты ўдзе́льнічаеш у гэ́тай спра́ве — меня́ кра́йне удивля́ет твоё уча́стие в э́том де́ле;
гэ́та мне в. надаку́чыла — э́то мне стра́шно надое́ло;
в. ўдзя́чны — весьма́ благода́рен;
в. гро́зны — чрезме́рно (сли́шком) гро́зный;
в. до́бра — о́чень хорошо́;
◊ в. паважа́ны — высокоуважа́емый;
не в. (што) — не о́чень (не ахти́, та́к себе)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
дабра́ць сов.
1. в разн. знач. добра́ть;
д. не́калькі чалаве́к да по́ўнага шта́ту — добра́ть не́сколько челове́к до по́лного шта́та;
д. матэ́рыі на пла́цце — добра́ть мате́рии на пла́тье;
д. а́ркуш — полигр. добра́ть лист;
2. (што да чаго) подобра́ть (что по чему; что к чему);
д. што-не́будзь да гу́сту — подобра́ть что́-л. по вку́су;
д. крэ́сла да гарніту́ра — подобра́ть стул к гарниту́ру;
◊ ла́ду не д. — то́лку не доби́ться;
ро́зуму не д. — ума́ не приложи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
навярну́ць сов.
1. (наложить в беспорядке) навали́ть, навороти́ть;
н. го́ры зямлі́ — навали́ть (навороти́ть) го́ры земли́;
2. (чым што) навали́ть (что на что); (накрыть, защитив что-л.) прикры́ть;
н. тале́рку кастру́ляй — накры́ть таре́лку кастрю́лей;
3. перен., разг. (обременить работой) навали́ть;
4. безл. (нападать в большом количестве) навали́ть;
~ну́ла мно́га сне́гу — навали́ло мно́го сне́гу;
5. (придать чему-л. наклонное положение) наклони́ть, склони́ть;
6. (на што) перен. приучи́ть (к чему), приохо́тить (к чему);
7. разг. наговори́ть, наклевета́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Raro lupi lenti praebentur fercula denti
Калі на ваўка лянота нападае, рэдка што яму на зуб трапляе.
Когда на волка лень нападает, редко что ему на зуб попадает.
Гл.: Piger...
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
нашапта́ць, -шапчу́, -шэ́пчаш, -шэ́пча; -шапчы́; -шапта́ны; зак.
1. што, чаго і без дап. Нагаварыць шэптам што-н.
Н. на вуха.
2. перан., без дап. Нагаварыць на каго-н., напляткарыць.
3. на што. У народных павер’ях: начараваць, выказаць замову.
Н. на ваду.
|| незак. нашэ́птваць, -аю, -аеш, -ае; наз. нашэ́птванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
падтачы́ць, -тачу́, -то́чыш, -то́чыць; -то́чаны; зак.
1. што. Натачыць крыху.
П. сякеру.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Пашкодзіць, раз’ядаючы знутры, знізу (пра чарвей і пад.).
Шашаль падтачыў бярвенне.
3. перан., каго-што. Аслабіць, прывесці ў заняпад.
Падточанае здароўе.
Гэта хвароба падтачыла яго.
|| незак. падто́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
забарані́ць, -раню́, -ро́ніш, -ро́ніць; -ро́нены; зак.
1. каму што або з інф. Не дазволіць што-н. рабіць.
З. курэнне.
З. ірваць кветкі на клумбах.
2. што. Прызнаўшы грамадска шкодным, непатрэбным, не дапусціць да прымянення, карыстання.
З. прапаганду вайны.
З. азартныя гульні.
|| незак. забараня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. забаро́на, -ы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
данасі́ць, -нашу́, -но́сіш, -но́сіць; -насі́; -но́шаны; зак.
1. што. Скончыць насіць што-н., перанесці поўнасцю з аднаго месца на другое.
Д. салому ў пуню.
2. што. Канчаткова знасіць (вопратку, абутак).
Д. боты да дзірак.
3. каго. Нарадзіць дзіця не раней за нармальны тэрмін.
Парадзіха данасіла дзіця.
|| незак. дано́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́пусташыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак. (разм.).
1. што. Зрабіць пустым; апаражніць.
В. торбу сухароў.
2. перан., каго-што. Пазбавіць маральнай, творчай сілы.
В. душу.
Бязмэтнае жыццё выпусташыла гэтага чалавека.
3. перан., што. Пазбавіць жывога зместу, галоўнага, істотнага (у вучэнні, тэорыі і пад.).
В. ідэю.
|| незак. выпусто́шваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)