Verbum

замацава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; зак.

1. што. Зрабіць нерухомым, устойлівым (прывязаўшы, прыбіўшы і пад.).

З. канат.

З. дэталь на станку.

2. перан., што. Зрабіць трывалым, устойлівым.

З. веды.

З. дасягненні.

3. што. Апрацаваць замацавальнікам (спец.).

З. фотаздымак.

4. каго-што за кім-чым. Забяспечыць чые-н. правы, уладу на каго-, што-н., устанавіць якія-н. абавязкі.

З. зямлю за сялянамі.

З. за групай кансультанта.

|| незак. замацо́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. замацо́ўванне, -я, н.

|| наз. замацава́нне, -я, н.

|| прым. замацава́льны, -ая, -ае (да 3 і 4 знач.).

абсы́паць, -плю, -плеш, -пле; -сы́п; -паны; зак.

1. каго-што. Пасыпаць, пакрыць каго-, што-н. зверху чым-н. сыпкім; сыплючыся, раскідваючыся, пакрыць паверхню чаго-н.; пакрыць з усіх бакоў.

А. цукрам пірагі.

Пялёсткі яблынь абсыпалі зямлю.

Іней абсыпаў кожную іголачку елак.

2. безас., каго-што. Пакрыць высыпкай.

Увесь твар і губы абсыпала.

3. перан., каго-што. Шчодра надзяліць каго-н. чым-н.

А. падарункамі.

А. кампліментамі.

|| незак. абсыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. абсыпа́нне, -я, н. і абсы́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (да 1—3 знач.).

5. Абтрэсці што-н. з чаго-н.

адасла́ць, адашлю́, адашле́ш, адашле́; адашлём, адашляце́, адашлю́ць; адашлі́; -сла́ны; зак.

1. што. Паслаць, адправіць што-н. каму-н.

А. грошы сыну.

2. каго. Адправіць, накіраваць каго-н. куды-н. з якой-н. мэтай па якой-н. прычыне.

А. дзяцей у вёску.

3. каго (што). Прапанаваць звярнуцца куды-н., дзе можна знайсці даведку; зрабіць спасылку на каго-, што-н.

А. чытача да першакрыніцы.

4. што. Адправіць назад пасланае, вярнуць.

А. назад бандэроль.

|| незак. адсыла́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. адсыла́нне, -я, н. і адсы́лка, -і,

ДМ -лцы, ж.

|| прым. адсы́лачны, -ая, -ае (да 3 знач.).

ла́зіць, ла́жу, ла́зіш, ла́зіць; незак.

1. Чапляючыся за што-н., узбірацца на што-н. або апускацца ўніз.

Л. па дрэвах.

2. Пранікаць куды-н. паўзком, сагнуўшыся.

Л. пад стол.

3. Уваходзіць у што-н. вадкае.

Л. у ваду.

4. Забірацца праз што-н. унутр.

Л. у хату праз вокны.

5. Прабірацца куды-н. скрытна, крадучыся.

Л. у чужы сад.

6. Забірацца рукой у што-н., шукаць, намацваць.

Л. у куфары.

7. перан. Хадзіць, снаваць дзе-н. (разм.).

Л. па загонах.

◊

Лазіць па кішэнях — займацца кішэнным крадзяжом.

|| наз. ла́зенне, -я, н. і ла́жанне, -я, н.

перакі́нуць, -ну, -неш, -не; -кінь; -нуты; зак.

1. каго-што. Кінуць цераз каго-, што-н. ці далей за якую-н. мяжу.

П. мяшок з аднаго пляча на другое.

П. мяч за рысу.

2. што. Палажыць што-н. упоперак чаго-н. для пераправы.

П. кладку цераз ручай.

3. перан., каго-што. Перамясціць, адправіць на іншае месца.

П. тэхніку ў раён меліярацыі.

П. брыгаду тэхнікаў на новы аб’ект.

|| незак. перакіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і перакі́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. перакі́дванне, -я, н. і перакі́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (разм.).

пець, пяю́, пяе́ш, пяе́; пяём, пеяце́, пяю́ць; пей; пе́ты; незак.

1. што і без дап. Утвараць голасам музычныя гукі, выконваць вакальны твор.

П. раманс.

2. Пра пеўчых і некаторых іншых птушак: абзывацца галасамі.

Жаваранак пяе.

3. што і пра што. Складаць вершы пра што-н., апяваць што-н. (высок.).

Паэт пяе пра жыццё народа.

◊

Лазара пець (разм., неадабр.) — скардзіцца на лёс, прыкідвацца няшчасным.

|| зак. прапе́ць, -пяю́, -пяе́ш, -пяе́; -пяём, -пеяце́, -пяю́ць; -пе́й; -пе́ты (да 1 і 2 знач.) і спець, спяю́, спяе́ш, спяе́; спяём, спеяце́, спяю́ць; спей; спе́ты (да 1 і 2 знач.).

раскіда́ць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.

1. што. Кі́даючы, размясціць у розных месцах па паверхні або пакласці ў беспарадку.

Р. сена.

2. перан., каго-што. Прымусіць разысціся, раз’ехацца ў розных напрамках; размясціць у розных месцах.

Жыццё раскідала сяброў па свеце.

3. што. Разбурыць, разваліць.

Р. старую хату.

4. што. Дарэмна патраціць.

Куды грошы раскідаў — не ведаю.

5. што. Праараць уроскідку.

Р. дзве паласы.

|| незак. раскіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і раскі́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раскіда́нне, -я, н., раскі́дванне, -я, н. і ро́скід, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.).

скава́ць, скую́, скуе́ш, скуе́; скуём, скуяце́, скую́ць; скуй; скава́ны; зак.

1. што. Зрабіць каваннем.

С. сякеру.

2. што. Злучыць пры дапамозе кавання.

С. звёны ланцуга.

3. каго-што. Надзець кайданы, аковы або злучыць кайданамі з кім-н.

С. злачынцаў.

4. перан., каго-што. Пазбавіць свабоды, лёгкасці ў рухах, дзеяннях.

Трывога скавала мае думкі.

С. сілы ворага.

5. перан., што. Зрабіць цвёрдым, нерухомым, замарозіўшы.

Мароз скаваў возера.

Зямлю скавала (безас.) ранавата.

|| незак. ско́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. ско́ўванне, -я, н. і ско́ўка, -і, ДМ -ко́ўцы, мн. -і, -ко́вак, ж. (да 2 знач.).

спыні́ць, спыню́, спы́ніш, спы́ніць; спы́нены; зак.

1. каго-што. Затрымаць рух, ход, працу каго-, чаго-н., не даць магчымасці рухацца каму-, чаму-н.

Вінцэсь спыніў крокі.

С. канвеер.

2. што. Стрымаць, забараніць што-н.

С. бойку свавольнікаў.

С. распаўсюджванне хлусні.

3. перан., што на кім-чым. Затрымаць увагу на кім-, чым-н., накіраваць на каго-, што-н., засяродзіць на кім-, чым-н. (погляд, позірк); прыйсці да якога-н. рашэння, спыніць свой выбар на кім-, чым-н.

С. свой выбар на маладым спецыялісце.

|| незак. спыня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. спыне́нне, -я, н.

сушы́ць, сушу́, су́шыш, су́шыць; су́шаны; незак.

1. што. Рабіць сухім (што-н. сырое, мокрае, вільготнае), трымаючы на паветры або ў цёплым месцы.

С. бялізну.

С. сена.

2. што. Нарыхтоўваць у запас, выдаляючы вільгаць з пладоў, раслін і пад.; высушваць, засушваць.

С. лекавыя травы.

3. перан., каго (што). Падрываць здароўе, знясільваць (разм.); рабіць чэрствым, нячулым.

Што ты сушыш сябе работай? Бяда сушыць жанчыну.

|| зак. вы́сушыць, -сушу, -сушыш, -сушыць; -сушаны.

|| наз. су́шка, -і, ДМ -шцы, ж. (да 1 і 2 знач.) і сушэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).