запе́рціся, ‑пруся, ‑прэшся, ‑прэцца; ‑промся, ‑працеся; пр. запёрся, ‑перлася і ‑пёрлася; зак.
1. Знаходзячыся дзе‑н., замкнуць дзверы на замок, засаўку і пад.; закрыць уваход да сябе. Пік ужо раззлаваўся і, насварыўшыся на жонку, запёрся ў бакоўцы.Быкаў.//перан. Адасобіцца, адмежавацца ад навакольнага свету. Заперціся ў чатырох сценах.
2. Замкнуцца, зачыніцца. Вароты запёрліся.
3.Зак.да запірацца (у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Забы́ць ’перастаць помніць’. Рус.забы́ть, укр.забу́типольск., в.-луж.zabyć, н.-луж.zabyś ’тс’, палаб.zobål‑să ’забыў’, чэш.zabýti, славац.кніжн.zabyť, славен.záabiti, серб.-харв.за̀бити ’забыць’. Ст.-слав.забыти ’забыць’, ст.-рус.забыти ’тс’ (з XI ст.), ст.-бел.забыти ’тс’. Прасл.zabyti < za + byti (гл. быць). Шанскі (2, З, 12) лічыць, што ўнутраная форма слова звязана з уяўленнем аб завыванні як пераходзе з сапраўднага свету за яго межы. Але першаснае значэнне быць, відаць, ’расці’, ’узнікаць’ (параўн. быллё), што дае падставу для ўяўлення аб іншым семантычным ходзе, адлюстраваным у выразе быллём парасло, г. зн. забылася.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аўты́зм
(ад гр. autos = сам, адзін)
хваравіты стан псіхікі чалавека, які характарызуецца паглыбленнем ва ўласныя ўнутраныя перажыванні, імкненнем адасобіцца ад знешняга свету і паступовым адрывам ад рэальнай дзейнасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
берклія́нства
[ад англ. G. Berkeley = прозвішча англ. філосафа (1685—1753)]
разнавіднасць суб’ектыўнага ідэалізму, прадстаўнікі якога адмаўлялі існаванне матэрыяльнага свету і сцвярджалі, што рэчы ўяўляюць сабой толькі сукупнасць адчуванняў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
дэі́зм
(н.-лац. deismus, ад лац. deus = бог)
рэлігійна-філасофскае вучэнне, якое лічыць бога тварцом свету, але адмаўляе яго ўмяшанне ў жыццё прыроды і грамадства (параўн.пантэізм, тэізм).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
за́хадм
1. (сонцаі г. д.) Úntergang m -(e)s, -gänge;
за́хад со́нца Sónnenuntergang m;
2. (напрамак свету) Wésten m -s;
на за́хадзе im Wésten;
3. (заходнія краіны) Wésten m -s, Ókzident m -(e)s; das wéstliche Áusland
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
аналі́тык
(гр. analytikos = які адносіцца да аналізу)
1) спецыяліст, які займаецца аналізам рэчываў;
2) перан. той, хто мае схільнасць аналізаваць падзеі навакольнага свету і свае асабістыя адчуванні і перажыванні.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
арктаге́я
(н.-лац. arctogea, ад гр. arktos = поўнач + ge = зямля)
адзін з асноўных зоагеаграфічных абшараў, які ахоплівае Галарктычную, Індамалайскую і Эфіопскую зоагеаграфічныя вобласці, што характарызуюцца агульнасцю паходжання жывёльнага свету.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
раскида́тьсов., в разн. знач. раскі́даць, мног. параскіда́ць;
раскида́ть наво́з раскі́даць (параскіда́ць) гной;
раскида́ть бума́ги по́ полу раскі́даць (параскіда́ць) папе́ры па падло́зе;
жизнь раскида́ла друзе́й по све́ту жыццё раскі́дала (параскіда́ла) сябро́ў па све́це;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Plenus rimarum (Terentius)
Увесь у трэшчынах (г. зн. балбатлівы).
Весь в трещинах (т. е. болтливый).
бел. Свіння скажа бораву, а бораў усяму гораду. Скажы адной курыцы, а яна ўсёй вуліцы. Дзед бабе па сакрэту, а яна ўсяму свету. Сказала кума куме ‒ і пайшло па сяле.
рус. Знала б наседка, узнает и соседка. Дырявая бочка. Весь как есть, с начинкой и потрохами. Скажешь курице, а она всей улице.
фр. Ne crie pas sur les toits ce qu’on t’a confié à l’oreille (Не кричи с крыши обо всём, что тебе доверили на ушко). Secret de comédie/de Polichinelle (Секрет полишинеля).
англ. Ill news travels fast (Дурные новости быстро распространяются).
нем. Was drei wissen, erfahren bald dreißig (Что знают трое, узнают вскоре тридцать).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)