Verbum

сузо́р’е, -я, мн. -і, -яў, н.

1. Адзін з участкаў, на якія падзелена зорнае неба для зручнасці арыентацыі і абазначэння зорак; характэрныя фігуры, утвораныя яркімі зоркамі.

С.

Вялікай Мядзведзіцы.

2. перан. Група выдатных дзеячаў, пісьменнікаў і пад., якія працуюць у адну эпоху.

С. талентаў.

сукно́, -а́, мн. су́кны, -аў, н.

Шарсцяная або паўшарсцяная тканіна з гладкім ворсам.

◊

Класці (палажыць) пад сукно што (разм., неадабр.) — адкладваць, адцягваць рашэнне якой-н. справы, не даваць ходу чаму-н.

|| прым. суко́нны, -ая, -ае.

Суконная тканіна.

Суконная фабрыка.

◊

Суконная мова (разм., неадабр.) — невыразная, грубая.

такі́-та, така́я-та, тако́е-та.

1. займ. неазнач. Ужыв. замест дакладнай назвы асобы, прыкметы, не названых па той ці інш. прычыне.

Трэба адзначыць, што на сходзе адсутнічалі такія-та.

2. часц. Ужыв. для выражэння дакору, іроніі і пад. (разм.).

Рубель згубіў.

Такая-та бяда.

тра́са, -ы, мн. -ы, трас, ж.

1. Лінія на карце або на зямной паверхні, якая намячае кірунак чаго-н.

Т. трубаправода.

2. Дарога, шлях.

Аўтамабільная т.

Паветраная т.

3. След, які пакідае за сабой трасіруючая куля, снарад і пад.

Т. ракеты.

|| прым. тра́савы, -ая, -ае.

трох...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.:

1) які складаецца з трох частак, адзінак; які мае тры аднолькавыя прыкметы, уласцівасці, напр.: трохгаловы, трохгранны, трохдзённы, трохколавы, трохмесны, трохпакаёвы, трохствольны, трохступеньчаты, трохтактны, трохфазны, трох’ярусны;

2) трайны па масе, часе, аб’ёме і пад., напр.: трохгадзінны, трохдзённы, трохтонны.

трыбу́на, -ы, мн. -ы, -бу́н, ж.

1. Узвышэнне для выступлення прамоўцы.

Аратар падняўся на трыбуну.

2. перан. Месца, сфера, дзе праходзіць грамадская дзейнасць каго-н.

Грамадская т.

3. Збудаванне з паступовым узвышэннем радоў, лавак для публікі (на стадыёнах, плошчах і пад.).

|| прым. трыбу́нны, -ая, -ае.

удасто́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак.

1. каго-што чаго. Узнагародзіць, прызнаць дастойным (кніжн.).

У. урадавай узнагароды.

Дзеяч, удастоены ганаровага звання.

2. каго (што) чым. Аказаць каму-н. гонар сваёй увагай, прыхільнасцю і пад.

У. позіркам.

Не ўдастоіць адказам.

|| незак. удасто́йваць, -аю, -аеш, -ае.

упільнава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак., каго-што.

1. Наглядаючы, пільнуючы, усцерагчы ад каго-, чаго-н.

Не ўпільнаваў рэчаў.

Не ўпільнавалі дзяцей ад шкоднага ўздзеяння (перан.).

2. Усачыць, не ўпусціць з-пад увагі.

Я не ўпільнавала, калі яны прыехалі.

|| незак. упільно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

цясні́ць, -ню́, -ні́ш, -ні́ць; -ні́м; цесніце́, -ня́ць; незак., каго-што.

1. Прымушаць адступіць; адцясняць.

Ц. варожыя флангі.

2. Абмяжоўваць каго-н. у прасторы, плошчы.

Не буду я вас ц., паеду да сына.

3. Сціскаць, спіраць (грудзі, дыханне і пад.).

Яна адчувала, як ёй цясніла дыханне.

шы́цца¹, шы́юся, шы́ешся, шы́ецца; незак. (разм.).

1. Лезці, прабірацца і пад. ў вузкае месца, туды, дзе цесна; хавацца куды-н.; пранікаць, залазіць куда-н.

Ш. ў натоўп.

Куры шыюцца ў крапіву.

2. перан. Старацца быць падобным на каго-н., прыкідвацца кім-н.

Ш. ў дурні.