Verbum

ГА́РМА ПІК,

горная вяршыня на Зах. Паміры, у Таджыкістане, на стыку хрыбтоў Дарвазскага і Акадэміі Навук. Выш. 6595 м. Укрыты снегам і лёдам. Ледавікі, у т. л. Гарма ледавік і Геаграфічнага таварыства ледавік.

т. 5, с. 63

ВЕЛІКАРУ́СЫ,

велікаросы, назва рускіх, якая мела пашырэнне ў л-ры з сярэдзіны 19 ст. У сучаснай навук. л-ры захоўваецца ў тэрмінах «паўночнавелікарускі», «паўднёвавелікарускі» і «сярэдневелікарускі» для абазначэння трох асн. дыялектаў рус. мовы.

т. 4, с. 67

А́НФІНСЕН (Anfinsen) Крысціян Бемер

(н. 26.3.1916, г. Манесен, шт. Пенсільванія, ЗША),

амерыканскі біяхімік. Чл. Нац. АН ЗША (1963), Дацкага каралеўскага т-ва навук (1964). Скончыў Пенсільванскі ун-т (1939). У 1948—50 і 1962—63 выкладаў у Гарвардскім ун-це, у 1950—62 і з 1963 у Нац. ін-це здароўя ў Бетэсдзе (каля Вашынгтона). Навук. працы па біяхіміі бялкоў і ферментаў. Прапанаваў новую трактоўку працэсу біял. эвалюцыі (1959). Нобелеўская прэмія 1972 (з С.Мурам і У.Х.Стайнам).

Тв.:

Молекулярные основы эволюции: Пер. с англ. М., 1962.

т. 1, с. 408

АФАНА́СІК Рыгор Іванавіч

(н. 5.1.1935, в. Іванкавічы Баранавіцкага р-на Брэсцкай вобл.),

бел. вучоны ў галіне меліярацыі. Чл.-кар. Акадэміі агр. навук Беларусі (1992). Д-р тэхн. н. (1984), праф. (1989). Засл. меліяратар Беларусі (1980). Скончыў Бел. с.-г. акадэмію (1958). З 1960 у Бел. НДІ меліярацыі і лугаводства, з 1992 заг. аддзела. Навук. працы па тэорыі комплекснага рэгулявання водна-паветранага, цеплавога і пажыўнага рэжыму меліяраваных зямель, распрацоўцы прыёмаў іх аднаўлення пасля забруджвання радыенуклідамі.

Тв.:

Комплексное регулирование условий жизни растений на торфяных почвах. Мн., 1980 (у сааўт.).

т. 2, с. 125

АХІЕ́ЗЕР Аляксандр Ільіч

(н. 31.10.1911, г. Чэрыкаў Магілёўскай вобл.),

украінскі фізік, стваральнік навук. школы па тэарэт. фізіцы. Акад. АН Украіны (1964). Д-р фіз.-матэм. н., праф. (1940). Скончыў Кіеўскі політэхн. ін-т (1934). З 1934 у Фізіка-тэхн. ін-це Украіны (Харкаў), адначасова (1940—75) у Харкаўскім ун-це. Навук. працы па ядз. фізіцы, фізіцы элементарных часціц, фізіцы плазмы і інш. кірунках фізікі.

Тв.:

Квантовая электродинамика. 3 изд. М., 1969 (разам з У.Б.Берасцецкім);

Методы статистической физики. М., 1977 (разам з С.У.Пелятмінскім);

Электродинамика адронов. Киев, 1977 (разам з М.П.Рэкалам).

т. 2, с. 145

БЛОЎТ (Blout) Элкан Роджэр

(н. 2.7.1919, Нью-Йорк),

амерыканскі біяхімік. Чл. Нац. АН ЗША (1969) і Амер. акадэміі навук і мастацтваў. Замежны чл. АН СССР (1976). Скончыў акадэмію Філіпс эксэтэр (1935), Прынстанскі ун-т (1939). З 1943 узначальваў карпарацыю «Паляроід компані». У 1960—69 (з 1962 праф.) у Гарвардскім ун-це. Навук. працы па біяхіміі пратэалітычных ферментаў і бялкоў, якія ёсць у мембранах эрытрацытаў, будове і метадах даследаванняў біяпалімераў з выкарыстаннем фіз. метадаў даследавання (дысперсія аптычнага вярчэння, кругавы дыхрамізм, ядз. магн. рэзананс і інш.).

т. 3, с. 196

БАХ Аляксей Мікалаевіч

(17.3.1857, г. Залатаноша Чаркаскай вобл., Украіна — 13.5.1946),

расійскі біяхімік. Акад. АН СССР (1929). Герой Сац. Працы (1945). Адзін з заснавальнікаў Ін-та біяхіміі АН СССР (1935, з 1944 імя Баха), дзе быў дырэктарам. У 1939—45 акад.-сакратар Аддз. хім. навук АН СССР. Навук. працы па хімізму асіміляцыі вугляроду зялёнымі раслінамі, па праблемах акісляльных працэсаў. Стварыў новыя метады даследавання ферментаў, якія ляглі ў аснову тэхн. біяхіміі (вытв-сць хлеба, піва, апрацоўка лёну і інш.). Дзярж. прэмія СССР 1941.

Тв.:Сборник избранных трудов. Л., 1937.

т. 2, с. 356

БЕЙ-БІЕ́НКА Рыгор Якаўлевіч

(7.2.1903, г. Белаполле Сумскай вобл., Украіна — 3.11.1971),

савецкі энтамолаг. Чл.-кар. АН СССР (1953). Засл. дз. н. Расіі (1963). Скончыў Омскі с.-г. Ін-т (1925). З 1929 у навук. установах Ленінграда. Навук. працы па экалогіі і сістэматыцы насякомых, тэорыі аховы раслін. Праводзіў даследаванні на Беларусі (Белавежская пушча і інш.). Аўтар падручнікаў («Агульная энтамалогія», 1966, і інш.). Дзярж. прэмія СССР 1952.

Тв.:

Насекомые таракановые. М.; Л., 1950;

Кузнечиковые. М.; Л., 1954;

Саранчовые фауны СССР и сопредельных стран. Ч. 1—2. М.; Л., 1951 (разам з Л.Л.Мішчанка).

т. 2, с. 374

АГРАЭНЕ́РГА, Навукова-даследчы інстытут энергетыкі і электрыфікацыі аграпрамысловага комплексу Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання і Акадэміі аграрных навук Рэспублікі Беларусь. Засн. ў 1993 у Мінску на базе Усесаюзнага н.-д. і тэхнал. ін-та мантажу, эксплуатацыі і рамонту машын і абсталявання жывёлагадоўчых і птушкагадоўчых фермаў. Асн. кірункі дзейнасці: распрацоўка навук. асноў перспектыўнага развіцця энергетыкі і электрыфікацыі аграпрамысл. комплексаў (АПК), рац. энергазабеспячэння, спосабаў эфектыўнага выкарыстання розных відаў энергіі, сістэм машын і абсталявання для паліўна-энергет. комплексу, камплектаў халадзільнага абсталявання, сродкаў аўтаматызацыі для кіравання тэхнал. працэсамі, энергазберагальных, эколагабяспечных тэхналогій для галін АПК.

У.Г.Бабіцкі.

т. 1, с. 86

ГАБРЫЧЭ́ЎСКІ Георгій Нарбертавіч

(23.2.1860, Масква — 5.4.1907),

рускі мікрабіёлаг і эпідэміёлаг, заснавальнік навук. школы бактэрыёлагаў і Рас. бактэрыялагічнага т-ва. Скончыў Маскоўскі ун-т (1884). У 1889—91 працаваў у І.І.Мечнікава, Р.Коха, П.П.Э.Ру, П.Эрліха. У 1891 заснаваў бактэрыял. лабараторыю ў Маскоўскім ун-це, з 1895 — Бактэрыялагічны ін-т (узначальваў да 1907). Навук. працы па этыялогіі і лячэнні дыфтэрыі, шкарлятыны, зваротнага тыфу, чумы. Разам з Н.Ф.Філатавым упершыню ў Расіі ўвёў у практыку сываратачнае лячэнне дыфтэрыі (1894), арганізаваў таксама вытв-сць лекавых сываратак. Яго імем названы Бактэрыял. ін-т Маскоўскага ун-та.

т. 4, с. 413