нара́, ‑ы; мн. норы, нор; ж.
Паглыбленне пад зямлёй, часта з некалькімі хадамі, якое вырыта жывёлінай і служыць ёй жыллём. Барсуковая нара. Мышыныя норы. □ [Ракі] мясціліся ў старых карчах, а то глыбока пад берагам, у спецыяльных норах-пячурках. Лынькоў. А нара мае два выхады: адзін наверх, а другі пад ваду. Маўр. // Ход ці паглыбленне, зробленае з якой‑н. мэтай. Саўка звярнуў з дарогі, пайшоў пад стог і спыніўся. Тут можна і адпачыць. Выскуб у стозе нару і зашыўся ў .. сена. Колас. // перан. Разм. Пра малое, цёмнае памяшканне, жыллё. [Гурын] амаль нікуды не вылазіць са сваёй нары — баіцца спаткацца з былымі таварышамі. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абшы́ць, ‑шыю, ‑шыеш, ‑шые; зак., каго-што, чым.
1. Прышыць (галун, футру і пад.) па краях чаго‑н., аблямаваць. Абшыць паліто футрам. // Абкідаць швы ў чым‑н.
2. Абабіць усю паверхню дошкамі, лістамі бляхі і пад. Рабочыя паставілі каркас, абшылі яго плітамі, накрылі дах, і праз пяць дзён на будаўнічай пляцоўцы ўжо ўзвышаўся новы прыгожы дом. «Звязда». Сяк-так звязаць жэрдкі.. [Манг] паспеў праз тры дні, але засталося самае галоўнае: абшыць іх. Маўр. // Нашыўшы (матэрыю, скуру і пад.), абцягнуць. Абшыць пасылку.
3. Пашыць усё неабходнае для каго‑н. Трэба абмыць і абшыць сям’ю, а вечарам аж да поўначы — прасніца, пад вясну — кросны. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́раб, ‑а; мн. карабы, ‑оў; м.
1. Пасудзіна, сплеценая з дубу, саломы і пад., для захоўвання, пераноскі, упакоўкі чаго‑н. Залез з перапуду [мужык] на гару і схаваўся там у кораб з пер’ем. Якімовіч. [Рыбакі] паставілі на фурманку вялізны кораб са шчупакамі, потым такі ж кораб з акунямі, і яшчэ адзін — з сялявай. В. Вольскі.
2. Разм. Тое, што і каробка (у 2 знач.). Некалькі год назад на цэнтральнай вуліцы горада высіўся між руін пануры, суровы кораб дома. Мележ.
•••
Поўны кораб — вельмі многа (звестак, навін і пад.).
Сем карабоў — вельмі многа (нагаварыць, наабяцаць і пад.).
Як з кораба — у вялікай колькасці (валіцца, сыпацца і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напатка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.
1. Ідучы, едучы, сустрэцца з кім-н., трапіцца каму-н. насустрач.
Па дарозе яму напаткаўся паляўнічы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сустрэцца, трапіцца пры чытанні, у рабоце і пад.
У кнізе нечакана напаткаліся цікавыя звесткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
но́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.
1. гл. нага.
2. Апора, стойка (стала, крэсла і пад.).
Н. крэсла.
3. Ніжняя частка грыба або сцябло расліны.
4. Рассоўная частка некаторых інструментаў (спец.).
Н. цыркуля.
◊
Казіная ножка — самаробная папяроса ў выглядзе люлькі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
няста́ча, -ы, ж.
1. Адсутнасць каго-, чаго-н. у неабходнай колькасці; недахоп.
Н. рабочых.
2. Выяўленая пры праверцы чаго-н. недастача грашовых, матэрыяльных сродкаў, тавараў і пад.
Пакрыць нястачу тэрмінова.
3. Адсутнасць сродкаў для існавання; беднасць.
Прыціснутыя нястачаю, людзі шукалі пабочных заробкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падкрэ́сліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.
1. Правесці рыску пад чым-н.
П. галосныя ў словах.
2. перан. Асабліва выдзеліць, звяртаючы ўвагу на што-н.
П. сваю думку.
П. адмоўныя рысы героя.
|| незак. падкрэ́сліваць, -аю, -аеш, -ае; наз. падкрэ́сліванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пераста́віць, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак.
1. каго-што. Паставіць на другое месца.
П. лямпу на другі стол.
П. словы ў сказе.
2. што. Зрабіць нанава (хату, печ і пад.), перарабіць.
|| незак. перастаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. перастано́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перастро́іцца², -о́юся, -о́ішся, -о́іцца; зак.
1. Размясціцца па-іншаму, змяніўшы свой строй (у 1 знач.).
Калона хутка перастроілася.
2. Змяніць сваё жыццё, працу і пад.
П. на новы лад (перан.).
|| незак. перастро́йвацца, -аецца.
|| наз. перастрае́нне, -я, н. (да 1 знач.).
П. на маршы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пілі́каць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
1. Утвараць тонкія пісклівыя гукі (пераважна аб смычковых музычных інструментах).
На дварэ пілікала басэтля.
Пад бервяном пілікаў цвыркун.
2. Кепска іграць на чым-н.
П. на скрыпцы.
|| аднакр. пілі́кнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. пілі́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)