Сход 1 ’сумеснае пасяджэнне, збор’ (ТСБМ, Гарэц., Некр. і Байк., Ласт., Бяльк., Растарг.). Дэвербатыў ад сыходзіцца ’збірацца’, да ход, хадзіць, гл.

Сход 2 ’усход (сонца і пад.)’ (Некр. і Байк., Сцяц. Сл., Сл. ПЗБ, ТС), ’усход (кірунак свету)’: тут сход, а там полудзянь (Сл. рэг. лекс., Сцяц. Сл.), ’трэцяя квадра месяца, апошняя фаза’ (Нас., Ласт., Касп., Мядзв., Гарэц., Сл. ПЗБ, ТС, Сцяшк. Сл., ЛА, 2, Растарг., Мат. Гом.). Дэвербатыў ад схо́дзіць ’узыходзіць (пра сонца)’ (Сцяшк., Скарбы, Сл. ПЗБ), ’знікаць’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), што да хадзіць (гл.), параўн. узыхо́дзіць, сысці́.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

свет​I м.

1. святло́, -ла́ ср.; (освещение — ещё) асвятле́нне, -ння ср.; (рассвет — ещё) світа́нне, -ння ср., світа́нак, -нку м., до́світак, -тку м., дасве́цце, -цця ср.;

дневно́й свет дзённае святло́;

лече́ние си́ним све́том лячэ́нне сі́нім святло́м;

ско́рость све́та ху́ткасць святла́;

со́лнечный свет со́нечнае святло́;

электри́ческий свет электры́чнае святло́;

на свету́, в свету́ на святле́; (под влиянием освещения) ад святла́;

2. (источник освещения) святло́, -ла́ ср.;

погаси́ть свет патушы́ць святло́;

3. (освещённое пространство) святло́, -ла́ ср.;

вы́йти на свет вы́йсці на святло́;

◊

до све́ту да світа́ння, на до́світку, на зо́лку;

ни свет ни заря́ яшчэ́ і на дзень не займа́лася;

в све́те (чего-л.) у святле́ (чаго-небудзь);

свет и́стины святло́ і́сціны;

све́ту не взви́деть (аж) стаць цёмна (пацямне́ць) у вача́х;

предста́вить в вы́годном све́те пада́ць у вы́гадным святле́;

ба́тюшки све́ты! ба́цюхны!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абсалю́т

(лац. absolutus = неабмежаваны, самастойны)

1) тое, што ні ад чаго не залежыць;

2) вечная, нязменная першааснова свету (дух, бог, ідэя) у ідэалістычнай філасофіі і рэлігіі.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

паўдзён

1. Абгароджанае месца для жывёлы ў полі або ў лесе (Докш., Круп.).

2. Паўднёвая частка свету, поўдзень (Грыг. 1838—1840, Слаўг.). Тое ж паўдня́ (Слаўг.).

3. Паўднёвы, сонечны схіл гары (Слаўг.). Тое ж паўдзе́нне, паўдзёнак (Слаўг.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Unus flos non facit ver

Адна кветка не робіць вясны.

Один цветок не делает весны.

бел. Адным сэрцам свету не запаліш. Адна ластаўка вясны не робіць.

рус. Одна ласточка не делает весны. Первая пороша ‒ не санный путь.

фр. Une hirondelle ne fait pas le printemps (Первая/одна ласточка не делает весны).

англ. One swallow does not make a summer (Одна ласточка rie делает лета). One woodcock does not make a winter (Один вальдшнеп не делает зимы).

нем. Ein Mann macht keinen Tanz, eine Blume keinen Kranz (Один человек не делает танец, один цветок ‒ венок). Eine Schwalbe macht keinen Frühling (Одна ласточка не делает весны).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

адгарадзі́цца, ‑раджуся, ‑родзішся, ‑родзіцца; зак.

Адгарадзіць сябе, свае ўладанні якой‑н. агароджай, заслонай, перагародкай. Прыбудоўку атынкаваў [Фёдар], выбеліў, адгарадзіўся зялёным парканам і зрабіў свой уласны выхад на вуліцу. Ракітны. // перан. Парваць сувязь з кім‑н.; адасобіцца, аддзяліцца ад каго‑, чаго‑н. Юрканс і ў бараку адгарадзіўся ад людзей. Броўка. [Пятру Тадаровічу] пашанцавала, і ён адгарадзіўся ад усяго свету. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звер, ‑а; мн. звяры, ‑оў; м.

1. Дзікая, звычайна драпежная жывёла. Драпежны звер. □ — Мядзведзь! — прахрыпеў Тадэўчык і адскочыў ад агню, каб лепей было з цемры ўглядацца ў звера. Бядуля. / у знач. зб. Сібір багата пушным зверам.

2. Пра вельмі злога, жорсткага чалавека. Ззялі маладзіцу са свету сямейнікі. Свёкар быў звер і скупеча. Брыль.

•••

Глядзець (пазіраць) зверам гл. глядзець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ідэалі́ст, ‑а, М ‑сне, м.

1. Паслядоўнік ідэалістычнай філасофіі. Гегель быў ідэаліст, г. зн. для яго мыслі нашай галавы былі не адлюстраваннямі, больш-менш абстрактнымі, сапраўдных рэчаў і працэсаў, а, наадварот, рэчы і развіццё іх былі для Гегеля толькі ўвасобленымі адлюстраваннямі нейкай «ідэі», якая існавала недзе яшчэ да ўзнікнення свету. Энгельс.

2. Разм. Чалавек, схільны ідэалізаваць, прыхарошваць рэчаіснасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ператвара́льнік, ‑а, м.

1. Прылада, устаноўка для ператварэння аднаго віду электрычнай энергіі ў другі або сонечнай энергіі ў электрычную. Ператваральнік току. Крэмніевы ператваральнік сонечнай энергіі.

2. Той, хто ператварае што‑н., пераўтваральнік. Наказ жыцця як дзеяння, а чалавека як ператваральніка жыцця, актыўнасць якога накіравана на перабудову свету, на перабудову самога чалавека, ляжыць у аснове метаду сацыялістычнага рэалізму. Арабей.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

першынство́, ‑а, н.

1. Першае месца ў чым‑н., у якім‑н. спаборніцтве. Заваяваць першынство ў сацыялістычным спаборніцтве. Асабістае першынство. □ Наш полк ужо на працягу трох год трымае першынство ў дывізіі па ўсіх галінах баявой вывучкі. Каваль.

2. Спаборніцтва за першае месца ў якім‑н. відзе спорту. Першынство СССР па футболу. Першынство свету па шахматах.

•••

Пальма першынства гл. пальма.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)