ВА́ПНАВЫЯ ЎГНАЕ́ННІ,
угнаенні, асн. кампанент якіх вапна. У якасці вапнавых угнаенняў выкарыстоўваюць цвёрдыя і мяккія прыродныя вапнавыя пароды, прадукты іх перапрацоўкі і прамысл. адходы, што маюць вапну. Цвёрдыя пароды (вапняк, мел і інш.) перад унясеннем у глебу здрабняюцца ці абпальваюцца, мяккія пароды (напр., туфы) не патрабуюць драбнення, яны больш эфектыўныя і дзейнічаюць хутчэй за цвёрдыя. Гал. з вапнавых угнаенняў: вапнавая мука (вапняк), даламітавая мука (даламіт), вапнавы туф, мергель, гашаная вапна, вапнавы торф ці тарфатуф. Найб. эфектыўныя прамысл. адходы: мартэнаўскія, доменныя, электраплавільныя шлакі; дэфекат (адходы цукр. вытв-сці); сланцавы, каменнавугальны, тарфяны попел. Выкарыстоўваюць для паніжэння кіслотнасці глеб (гл. Вапнаванне глебы).
т. 3, с. 507
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БАКТЭРЫЯ́ЛЬНЫЯ ЎГНАЕ́ННІ,
прэпараты з каштоўнымі для с.-г. раслін глебавымі мікраарганізмамі. Да іх належаць нітрагін, азотабактэрын, фосфарабактэрын і прэпараты сілікатных бактэрый. Павышаюць фіксацыю атм. азоту раслінамі, актывізуюць біяхім. працэсы ў глебе, паляпшаюць каранёвае жыўленне раслін.
На Беларусі наладжана вытв-сць гама-рызатарфіну (разнавіднасць нітрагіну) — прэпарату клубеньчыкавых бактэрый, вырашчаных на спецыяльна прыгатаваным тарфяным субстраце. Для лепшай азотфіксацыі ў яго дадаюць мікраэлементы — бор, кобальт, малібдэн. Для кожнага віду бабовых (лубін, гарох, віка, канюшына, люцэрна і інш.) прэпарат рыхтуюць са спецыфічных відаў бактэрый, здольных у сімбіёзе толькі з гэтым відам раслін фіксаваць атм. азот. Асабліва эфектыўны прэпарат на глебах, дзе бабовыя высяваюцца ўпершыню (прыбаўкі ўраджаю больш за 100%).
т. 2, с. 233
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
апаты́т, -у, М -ты́це, м.
Мінерал, з якога вырабляюць фасфатныя ўгнаенні.
|| прым. апаты́тавы, -ая, -ае.
Апатытавая руда.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арга́ніка, -і, ДМ -ніцы, ж. (разм.).
1. Арганічная хімія.
2. Арганічныя ўгнаенні.
Вывезці арганіку на палі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бактэрыя́льны бактериа́льный;
○ б. ўгнае́нні — бактериа́льные удобре́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
manure [məˈnjʊə] n. гной, угнае́нне;
organic manures аргані́чныя ўгнае́нні
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ка́лій, -ю, м.
Хімічны элемент, мяккі метал серабрыста-белага колеру.
|| прым. ка́ліевы, -ая, -ае і калі́йны, -ая, -ае.
Каліевыя солі.
Калійныя ўгнаенні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угнае́нне, -я, н.
1. гл. угнаіць.
2. мн. -і, -яў. Рэчыва, якое ўносіцца ў глебу для павелічэння ўраджаю.
Мінеральныя, арганічныя ўгнаенні.
Вывозіць у. на палі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зме́шаны, -ая, -ае.
1. Які ўтварыўся шляхам змешвання, скрыжоўвання.
Змешаная парода жывёлы.
2. Які складаецца з разнародных элементаў, частак, удзельнікаў.
Змешаныя ўгнаенні.
З. лес.
Змешаная камісія.
|| наз. зме́шанасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арга́ніка, ‑і, ДМ ‑ніцы, ж.
Разм.
1. Арганічная хімія.
2. Арганічныя ўгнаенні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)