БРУТАЛІ́ЗМ
(ад англ. brutal грубы),
неабруталізм, кірунак архітэктуры, прадстаўнікі якога імкнуцца максімальна выявіць архітэктоніку простых і грубых арх. масаў. Узнік у 1950-я г. ў Вялікабрытаніі (арх. А. і П.Смітсаны), пашырыўся ў Зах. Еўропе, ЗША і Японіі. Праграмнае для бруталізму — адмаўленне ад дэкар. прыёмаў, якія хаваюць натуральную фактуру жалезабетону, цэглы, сталі, шкла і інш. матэрыялаў. Сярод найб. вядомых пабудоў гэтага кірунку: школа ў Ханстэнтане (1949—54) і будынак рэдакцыі час. «Эканаміст» у Лондане (1964, арх. абодвух Смітсаны), ін-т Марчалонджы ў Мілане (1959, арх. В.Вігано), жылы комплекс Парк-Хіл у Шэфілдзе (1955—61, арх. Дж.Лін, А.Сміт і інш.), лабараторыі А.Н.Рычардса Пенсільванскага ун-та ў Філадэльфіі (1957—61, арх. Л.Кан).
Літ.:
Бэнем Р. Новый брутализм: Этика ил эстетика?: Пер. с англ. М., 1973.
т. 3, с. 271
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВІРО́ІДЫ,
вірусападобныя інфекц. агенты, якія ўяўляюць сабой нізкамалекулярную адналанцужковую кальцавую рыбануклеінавую кіслату і ў якіх адсутнічае антыгенная актыўнасць. У адрозненне ад вірусаў не маюць вірыённай стадыі, устойлівыя да процівірусных прэпаратаў, награвання, ультрафіялетавых прамянёў. Выклікаюць хваробы жывёл (скрэйпі авечак, энцэфалапатыі норак і інш.) і раслін (верацёнападобнасць клубняў бульбы, экзакорпіс цытрусавых, карлікавасць хрызантэм і хмелю, бледнаплоднасць агурка і інш.).
Сімптомы захворванняў, што выклікаюцца віроідамі, падобныя да вірусных хвароб: прыгнечанне росту, хлароз лісця, дэфармацыі. Пры экзакорцісе цытрусавых, напр., кара лускаватая, растрэскваецца і адломліваецца ад ствала. Сцёблы бульбы, пашкоджанай віроідамі, прыгнечаныя, выцягнутыя і прамастойныя, клубні верацёнападобныя з выяўленымі над паверхняй вочкамі і рэзкімі бровамі, ураджай клубняў зніжаецца на 20—70%.
Літ.:
Шелудько Ю.М., Рейфман В.Г. Вироиды — новый класс патогенов. М., 1978.
Ж.В.Блоцкая.
т. 4, с. 191
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
укарані́ць сов.
1. укорени́ть;
у. раса́ду — укорени́ть расса́ду;
2. перен. укорени́ть, внедри́ть; (распространить — ещё) насади́ть;
у. но́вы ме́тад у вытво́рчасць — укорени́ть (внедри́ть) но́вый ме́тод в произво́дство;
у. но́выя ідэ́і — укорени́ть (внедри́ть, насади́ть) но́вые иде́и
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Amantium irae amoris integratio est (Terentius)
Сваркі закаханых ‒ узнаўленне кахання.
Ссоры влюблённых ‒ возобновление любви.
бел. Хто каго любіць, той таго чубіць. Мілыя сварацца ‒ толькі цешацца. Удзень ‒ як каты, у начы ‒ як галубы.
рус. Милые бранятся ‒ только тешатся. Любовь после ссоры ещё ярче горит. Милого побои недолго болят. Милого побои не на’ кости. Больше дерутся, так смирнее живут.
фр. Querelles d’amants renouvellement d’amours (Ссоры влюблённых ‒ возобновление любви).
англ. The quarreling of lovers is the renewal of love (Ссоры влюблённых ‒ возобновление любви).
нем. Die sich bei Tage zanken, lecken sich bei Nacht (Те, кто ругаются днём, лижутся ночью). Liebeszorn ist neuer Liebeszunder (Любовный гнев ‒ это новый любовный труд).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ладII муз. лад, род. ла́ду м.;
◊
на ра́зные лады́ на ро́зныя лады́;
петь на но́вый лад спява́ць на но́вы лад;
петь в лад спява́ць у лад;
настро́иться на друго́й лад настро́іцца на і́ншы лад.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узні́кнуць сов. возни́кнуть; появи́ться; яви́ться; произойти́; случи́ться;
~кла жада́нне — возни́кло жела́ние;
узні́к но́вы го́рад — возни́к (появи́лся) но́вый го́род;
~кла до́брая ду́мка — возни́кла (появи́лась, яви́лась) хоро́шая мысль;
ад неасцяро́жнасці ўзнік пажа́р — от неосторо́жности возни́к (произошёл, случи́лся) пожа́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́плысці I сов., в разн. знач. вы́плыть;
в. ў мо́ра — вы́плыть в мо́ре;
ме́сяц ~лыў з-за хмар — луна́ вы́плыла из-за туч;
~лыла но́вае пыта́нне — вы́плыл но́вый вопро́с
вы́плысці II сов. вы́колоситься;
ячме́нь ~лыў — ячме́нь вы́колосился
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
БАШЛА́Р, Башляр (Bachelard) Гастон (27.6.1884, г. Бар-сюр-Об, Францыя — 16.10.1962), французскі філосаф, заснавальнік неарацыяналізму. У 1919—30 праф. у калежы Бар-сюр-Об. З 1940 кіраваў кафедрай гісторыі і філасофіі навук у Сарбоне, потым — Ін-там гісторыі навук. У сваіх творах Башлар падкрэсліваў дыялектычны характар сучаснай некласічнай навукі; вылучаў яе «ўнутраную» дыялектыку (праяўляецца найперш у сферы чыстай аксіяматыкі), «знешнюю» (ахоплівае пераважна працэсы эмпірычнага даследавання) і іх «налажэнне» («вышэйшы сінтэз», у выніку якога ажыццяўляецца не простае аб’яднанне супрацьлегласцяў, а змястоўна больш шырокая сістэматызацыя ведаў). Сваё філас. вучэнне называў тэхн. рацыяналізмам, лічыў, што змест пазнавальных дзеянняў вучонага і іх вынікі знаходзяцца ў залежнасці ад законаў тэхн. творчасці. Паводле Башлара, творчыя здольнасці чалавека маюць гіст. характар, але іх вытокі ў глыбінных архетыпах бессвядомага.
Тв.:
Lfa philosophie du non. Paris, 1962;
Le matérialisme rationnel. Paris, 1963;
Рус. пер. — Новый рационализм. М., 1987.
У.К.Лукашэвіч.
т. 2, с. 366
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
красава́цца несов.
1. в разн. знач. красова́ться;
на рагу́ ву́ліцы ~су́ецца но́вы тэа́тр — на углу́ у́лицы красу́ется но́вый теа́тр;
к. пе́рад кім-не́будзь — красова́ться пе́ред ке́м-л.;
2. жить сча́стли́во;
красу́йся, мой ро́дны край — живи́ сча́стли́во, мой родно́й край
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ночь ноч, род. но́чы ж.;
по ноча́м нача́мі, па нача́х;
в ночь под Но́вый год у ноч пад Но́вы год;
поля́рная ночь паля́рная ноч;
◊
споко́йной ночи до́брай но́чы, дабра́нач;
день и ночь дзень і ноч;
в ночь у ноч;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)