многазяме́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае вялікую колькасць зямлі для вядзення сельскай гаспадаркі. Многазямельны калгас. // Які мае вялікую колькасць зямлі, прыгоднай для гаспадарчага выкарыстання. Многазямельная краіна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
складанаскаро́чаны, ‑ая, ‑ае.
У граматыцы — утвораны са скарочаных частак двух або некалькіх слоў, якія ўваходзяць у склад якіх‑н. назваў, напрыклад: калгас, рабкор і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абмалаці́цца, ‑лоціцца; зак.
1. Зрабіцца, стаць абмалочаным; вымалаціцца. Сам сабою хлеб не пасеецца, не сажнецца, не абмалоціцца.
2. Разм. Усё змалаціць, кончыць малацьбу. Калгас своечасова абмалаціўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бра́тка, ‑і, м.
Разм. Ласкальная форма звароту да мужчыны. [Пніцкі:] — Яшчэ, братка дарагі, я.. пішу, што ў калгас я падаўся адразу пасля таго, як ты мне напісаў. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надо́й, ‑ю, м.
Колькасць надоенага малака. Дзямід Сыч гэтым часам быў заняты праверкай надояў малака. Паслядовіч. Калгас імя Жданава выйшаў у лік перадавых па надоях малака. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ру́шыць, -шу, -шыш, -шыць; зак. і незак.
1. зак. Пачаць рух; накіравацца куды-н.
Трактар рушыў з месца.
Атрад рушыў да лесу.
Калгас за апошнія гады значна рушыў наперад (перан.: атрымаў далейшае развіццё).
2. незак. Тое, што і рухацца (у 1 знач.).
Ужо рушыць вясна.
3. зак. і незак., каго-што. Прымусіць (прымушаць) рухацца каго-, што-н.; адправіць каго-, што-н. куды-н.
Р. каня з месца.
Р. войска ў бой.
4. незак. (звычайна з адмоўем), каго-чаго. Чапаць, закранаць (разм.).
Гэтага чалавека не рушце, ён тут ні пры чым.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыспо́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Разм.
1. Прымножыць, павялічыць. Калгас прыспорыў свае багацці. // безас. Стаць больш. Бульбы прыспорыла.
2. Зрабіць спорным, спарнейшым; паскорыць. Круг велікаваты, і Міша прыспорыў хаду. Арочка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узбуйні́цца, ‑ніцца; зак.
Стаць узбуйнелым, зрабіцца больш буйным па памерах, аб’ёму, складу і пад. Цяпер, калі калгас узбуйніўся, павялічыўся разы ў тры, патрэбен быў добры гаспадар-бухгалтар — правая рука старшыні. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэ́нтнер, ‑а, м.
Адзінка вымярэння вагі, роўная 100 кг. — Наш калгас можа даць не менш як, сто пяцьдзесят цэнтнераў мяса і па восемсот малака на кожныя сто гектараў, — гаварыў дакладчык. Дуброўскі.
[Ням. Zentner.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чатырнаццацігадо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Узростам у чатырнаццаць гадоў. На другі дзень палова вёскі ўступіла ў калгас, і ў ліку першых — яе Сяргей, чатырнаццацігадовы гаспадар. Шамякін.
2. Працягласцю ў чатырнаццаць гадоў. Чатырнаццацігадовы перыяд.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)