бу́ры 1, ‑ая, ‑ае.
Шаравата-карычневы. Бурыя скалы. Бурыя тарфянікі. □ Спіна ў ліня мае цёмна-бурую афарбоўку, бакі — бурыя ці зеленавата-жоўтыя з характэрным залацістым адценнем. Матрунёнак. Чорныя, як смоль, валасы і буры ад загару твар, высокі рост і магутныя плечы Арцёма вылучалі яго сярод астатніх у людскім патоку. Ваданосаў. // Цёмна-руды з чырванаватым адлівам (пра масць жывёл). Бурая карова. Буры мядзведзь.
•••
Буры жалязняк гл. жалязняк.
бу́ры 2, ‑аў; адз. бур, ‑а, м.
Нашчадкі еўрапейскіх (пераважна галандскіх) каланістаў, якія асталяваліся на поўдні Афрыкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
магнеты́т
(ням. Magnetit, ад гр. magnetes = магнетычны)
мінерал класа вокіслаў і гідравокіслаў чорнага колеру, які ўтрымлівае жалеза і валодае магнітнымі ўласцівасцямі; магнітны жалязняк.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
лопа́та ж. лапа́та, -ты ж.; (заступ) жалязня́к, род. жалезняка́ м., ры́даль, -для м., рыдлёўка, -кі ж.; (совковая) шу́фель, -фля м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
магні́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да магніта. Магнітная сіла.
2. Які мае ўласцівасць магніта; намагнічаны. Магнітны жалязняк. Магнітная сталь.
•••
Магнітнае поле гл. поле.
Магнітнае схіленне гл. схіленне.
Магнітная анамалія гл. анамалія.
Магнітная бура гл. бура.
Магнітная стрэлка гл. стрэлка.
Магнітны мерыдыян гл. мерыдыян.
Магнітны момант гл. момант.
Магнітны полюс гл. полюс.
Магнітны экватар гл. экватар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
магни́тный магні́тны;
магни́тное по́ле физ. магні́тнае по́ле;
магни́тный железня́к мин. магні́тны жалязня́к;
магни́тная бу́ря физ. магні́тная бу́ра;
магни́тная поду́шка авт. магні́тная паду́шка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
БЛА́НТЭР Мацвей Ісакавіч
(10.2.1903, г. Почап Бранскай вобл. — 24.9.1990),
савецкі кампазітар. Нар. арт. СССР (1975). Герой Сац. Працы (1983). Займаўся кампазіцыяй у Г.Канюса. Адзін з заснавальнікаў сав. песні. Найб. папулярнасць набылі песні «Кацюша», «Партызан Жалязняк», «Песня аб Шчорсе», «У лесе прыфрантавым», «Пад зоркамі балканскімі», «Перад далёкай дарогай». Аўтар аперэт, у т. л. «На беразе Амура» (1939). Дзярж. прэмія СССР 1946.
Літ.:
Зак В. Матвей Блантер. М., 1971.
т. 3, с. 188
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
бу́ры I прил. (о цвете) бу́рый;
○ б. ву́галь — бу́рый у́голь;
б. жалязня́к — бу́рый железня́к;
б. мядзве́дзь — бу́рый медве́дь
бу́ры II, -раў (ед. бур м.) сущ., ист. бу́ры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Луска́р ’лапата’ (Касп.), рус. тамб. луска́рь ’тс’, арханг. лыскорь, пск. ласка́рь ’рыдлёўка’, ст.-рус. лыскарь ’кірка’, ’рыдлёўка’. Фасмер (2, 541) не згаджаецца з Меліяранскім (ИОРЯС, 10, 4, 124), які выводзіць з цюрк. моў (параўн. казах. lesker, крым.-тат. ülüskär ’матыка’). Куркіна (Этимология–72, 68–73) дадае сюды яшчэ серб.-харв. lizgar, lizgára ’жалязняк’, макед. лизгар ’тс’, якія працягваюць гняздо lyzgati/lyskati ’біць, удараць’ (г. зн. тыпалагічна падобную групу з коранем luzg‑/lyzg‑/lusk‑/lysk‑/lusp‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лапата, рыдлёўка / для перамяшчэння сыпкіх матэрыялаў: шуфель; жалязняк (разм.); заступ (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Жале́зка ’чыгунка’ (пераважна ў мове партызан у 1941–1945 гг., ТСБМ). Рус. кіраўск. желе́зка ’тс’ (СРНГ). Утворана на базе спалучэння жалезная дарога ў выніку кандэнсацыі пры дапамозе суфікса ‑к‑а; параўн. чыгунны шлях > чыгу́нка і г. д. (Ісачанка, Slavia, 27, 1958, 338). Магчыма разглядаць і як павышэнне актыўнасці слова, якое існавала яшчэ ў XIX ст., але магчыма новаўтварэнне. Уст. жале́зніца ’чыгунка’ (1881 г.) з укр. уст. желізниця (Жэлях.) ці залізни́ця (Гіст. лекс., 261). Параўн. у Коласа («На ростанях») жалязняк ’чыгуначнік’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)