Ма́рыва ’трымцячы слой цёплага паветра каля паверхні зямлі ў гарачае надвор’е, смуга’ (ТСБМ). Укр. ма́рево, рус. мар, арханг. ма́рево, маск. мара́ ’тс’, арханг., перм. ма́ра ’туман на моры’; перм. марева ’туман, шкодны для збажыны, садавіны’, уладз. ’гарачы, сонечны дзень’. Усх.-слав. утварэнне з суф. ‑ivo/‑evo ад дзеяслова mariti. Параўн. таксама в.-луж. womara ’напаўсон, непрытомнасць’, серб.-харв. о̏‑мара ’духоцце, духата’, балг. мараня́ ’марыва’. Да прасл. marъ або marь, якія з’яўляюцца роднаснымі да ст.-інд. marīciṣ, marīcī ’прамень’, marīcīkā ’міраж’, ст.-грэч. άμαρύσσω ’ззяю’, ἀμαρυγή ’бляск’, μαῖρα < ’Сірыус’ (Бернекер, 2, 21; Фасмер, 2, 571; Скок, 2, 407, БЕР, 3, 662–663).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Нехлямя́жы ’неахайны, брудны, апушчаны’ (Сержп. Грам.; навагр., Нар. сл.), ’неакуратны, няскладны, няўдалы, абы-які’ (Сл. ПЗБ), ’непаваротлівы, няздольны’ (Бяльк.), нехлямʼя́жы ’несамавіты, непрывабны’ (ТС). Хутчэй за ўсё балтызм або прыметнік, утвораны ў беларускай мове на базе балтыйскага слова, пра што сведчаць геаграфія і фанетычныя варыянты з чаргаваннем к/х: ніклямяжы, ніклімажы (глыб., брасл., Сл. ПЗБ), параўн. літ. klem̃šinti, klemšióti ’няўклюдны ісці’. Не выключана таксама, што ў аснове народнае ўтварэнне тыпу ⁺хлямяга, параўн. ніклямяга ’няўклюда’ ніхлямяга ’няўдалы чалавек’ (Сл. ПЗБ), ад гукапераймальных хлямаць ’гучна есці’, хлэ́маць ’няўклюдна ісці’ і пад.; у абодвух выпадках не- мае ўзмацняльны характар, параўн. магіл. ха́лепа/неха́лепа ’дрэннае надвор’е’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Перапа́длівы ’нясталы ў сіле і здароўі’ (Касп.); сюды ж пэ‑ рэпадэстый ’няўстойлівы, зменлівы — пра надвор’е’ (кобр., І łap. лекс.), польск. przepadzisty ’дажджлівы, які падае з перапынкамі’. Блізкая семантыка ў дзеясловаў перапасці, перанасіць ’схуднець’ (Др.-Падб., Гарэц.), прапасціся ’тс’ (ТСБМ, Янк. 3., Мат. Гом., Скарбы), перакідацца ’прыніжацца, вельмі дагаджаць’ (слонім., Нар. словатв.), перэпсідвацца ’згінацца ў пояс’ (ТС) і ў польск. przepadać się ’сохнуць, мізарнець, марнець’, ’ліць з перапынкамі (пра дождж)’, а таксама ў рус. перепадать ’худзець, слабець, знясільвацца’, перенадиться ’упасці’, ’пераставаць ісці (пра дождж)’. Параўн. таксама чэш. ргерасиў ’пахудзелы, змарнелы’. славен. prepadati ’прыходзіць да заняпаду’. Да прасл. *per‑padti. Гл. пера- і пасці (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

dopisać

dopisa|ć

зак.

1. дапісаць;

dopisać rozdział do końca — дапісаць главу да канца;

dopisać kilka zdań — дапісаць некалькі сказаў;

2. апраўдаць спадзяванні;

pogoda nie ~ła — надвор’е падвяло

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

wretched [ˈretʃɪd] adj.

1. ва́рты жа́лю, гаро́тны, убо́гі, няшча́сны;

feel wretched адчува́ць сябе́ няшча́сным

2. нікчэ́мны, ніку́ды не ва́рты; дрэ́нны, ке́пскі, благі́;

wretched condi tions ке́пскія ўмо́вы;

wretched weather мярзо́тнае надво́р’е;

a wretched toothache мо́цны зубны́ боль

3. infml злашча́сны, пракля́ты;

Where’s that wretched pen? Куды згінула праклятая ручка?

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

зрабі́цца сов.

1. сде́латься, стать;

ён ~бі́ўся выда́тным вучо́ным — он сде́лался (стал) выдаю́щимся учёным;

надво́р’е ~бі́лася дрэ́нным — пого́да ста́ла плохо́й;

2. (случиться) произойти́; ста́ться; стрясти́сь;

што ~бі́лася з заво́дам? — что произошло́ (ста́лось) с заво́дом?;

што тут ~бі́лася? — что здесь произошло́ (стрясло́сь)?;

бяда́ ~бі́лася — беда́ стрясла́сь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

дрэнь ж.

1. дрянь;

по́ўныя кішэ́ні ўся́кай дрэ́ні — по́лные карма́ны вся́кой дря́ни;

усю́ ноч не́йкая д. сні́лася — всю ночь кака́я-то дрянь сни́лась;

2. пренебр. (дрянной человек) дрянь, мразь, шваль, по́гань;

3. в знач. сказ. дрянь; швах;

надво́р’е — д. — пого́да — дрянь;

спра́ва — д. — де́ло -швах

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

устанаві́цца сов., в разн. знач. установи́ться;

у го́радзе ўстанаві́ўся пара́дак — в го́роде установи́лся поря́док;

~ві́лася цёплае надво́р’е — установи́лась тёплая пого́да;

між і́мі ўстанаві́лася маўклі́вая зго́да — ме́жду ни́ми установи́лось молчали́вое согла́сие;

~ві́лася цішыня́ — установи́лась тишина́;

го́лас спява́чкі яшчэ́ не ўстанаві́ўся — го́лос певи́цы ещё не установи́лся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

dwór, dworu

м.

1. двор;

bawić się na dworze — гуляць ў двары, на вуліцы (не ў памяшканні);

wyjść na dwór — выйсці на двор; выйсці [на вуліцу];

dwór królewski — каралеўскі двор;

dama dworu — прыдворная дама;

2. памешчыцкі дом; двор, маёнтак;

3. двор (пляцоўка каля дома);

4. двор (пра надвор’е);

jak tam na dworze? — як там на дварэ?; якое надвор’е?;

fora ze dwora! — прэч пайшоў!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

цёплы

1. warm; mild (толькі пра надвор’е);

2. (сардэчны) warm, hérzlich, fréundschaftlich;

цёплыя пажада́нні die hérzlichsten [bésten] Wünsche;

цёплае ме́сца ein wármes Plätzchen, éine éinträgliche Stélle;

◊ у яго́ цёплае ме́сца der sitzt warm, der ist gut dran; der hat éinen gúten Pósten

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)