пя́тый пя́ты;
◊
пя́тое колесо́ в теле́ге пя́тае ко́ла ў во́зе;
с пя́того на деся́тое (пя́тое че́рез деся́тое) пя́тае це́раз дзяся́тае;
ну́жен (нужна́, нужно́) как соба́ке пя́тая нога́ патрэ́бен (патрэ́бна) як саба́ку пя́тая нага́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
стрела́ в разн. знач. страла́, -лы́ ж.;
стрела́ подъёма сво́да архит. страла́ пад’ёму скляпе́ння;
стрела́ проги́ба техн. страла́ прагі́бу;
стрела́ экскава́тора страла́ экскава́тара;
прямо́й как стрела́ ро́ўны як страла́;
◊
промча́ться стрело́й прамча́цца страло́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
БО́РХЕС (Borges) Хорхе Луіс
(24.8.1899, Буэнас-Айрэс — 14.6.1986),
аргенцінскі пісьменнік і літ.-знавец. Праф. ун-та ў Буэнас-Айрэсе (1955), гл. арг. Акадэміі л-ры (1962), старшыня арг. Пэн-клуба (1950—53). Творчасць Б. прадвызначыла тэндэнцыі развіцця лац.-амер. нерэалістычнай л-ры. Вядомасць прынеслі апавяданні, навелы, эсэ, адметныя глыбокім філас. падтэкстам, інтэлектуальнай метафарычнасцю, стылістычнай адточанасцю (зб-кі «Сусветная гісторыя знявагі», 1935; «Гісторыя вечнасці», 1936; «Выдумкі», 1944; «Алеф», 1949; «Новыя расследаванні», 1952; «Паведамленне Броўдзі», 1970; «Кніга пясчынак», 1975). У зб-ках вершаў «Тварэц» (1960), «Другі і ранейшы» (1964), «Хвала цемры» (1969), «Золата тыграў» (1972), «Тайнапіс» (1981) працягваў свае эксперыменты з прасторай, часам і культурай. Аўтар літ.-знаўчых і крытычных прац («Паэзія гаўча», 1955, і інш.). Прэмія М.Сервантэса (1979).
Тв.:
Рус. пер. — Проза разных лет. 2 изд. М., 1989;
Избр. стихотворения. М., 1993.
Літ.:
Тертерян И. Человек, мир, культура в творчестве Хорхе Луиса Борхеса // Борхес Х.Л. Проза разных лет. Пер. с исп. 2 изд. М., 1989;
Левин Ю.И. Повествовательная структура как генератор смысла: текст в тексте у Х.Л.Борхеса // Текст в тексте: Тр. по знаковым системам XIV. Тарту, 1981.
П.П.Акулаў.
т. 3, с. 219
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГУ́СЕЎ Віктар Яўгенавіч
(н. 2.5.1918, г. Марыупаль, Украіна),
рускі фалькларыст-славіст. Акад. Расійскай АН (1994). Д-р гіст. н. (1966), праф. (1971). Старшыня камісіі слав. фальклору пры Міжнар. к-це славістаў. З 1921 жыў у Гомелі, дзе скончыў муз. тэхнікум. Пад уплывам выкладчыкаў — кампазітараў Р.Пукста і А.Туранкова — запісваў бел. нар. песні ад маці і бабулі, ураджэнкі Гродзеншчыны. Працаваў у Чэлябінскім пед. ін-це (1945—54). З 1955 у Ін-це рус. л-ры Рас. АН (Пушкінскі дом). З 1969 у Ін-це тэатра, музыкі і кіно (С.-Пецярбург). Аўтар прац па гісторыі і тэорыі фальклору, эстэтыцы, нар. т-ры, параўнальным вывучэнні нар. творчасці славян. Найб. вядомая манаграфія «Эстэтыка фальклору» (1967). У многіх працах цікавасць да бел. фальклору (цыкл арт. пра бел. веснавы абрад «Пахаванне стралы»).
Тв.:
Восточно-славянский фольклор: Словарь науч. и нар. терминологии. Мн., 1993 (у сааўт.).
Літ.:
Ивлева Л.М. В.Е.Гусев: Библиогр. указ. науч. тр. (1941—1981). Л., 1984;
Хронологический список трудов В.Е.Гусева, 1982 — 1993 // Рус. фольклор. СПб., 1995. Вып. 28;
Мельц М.Я. В.Е.Гусев как фольклорист // Там жа. 1989. Вып. 25.
К.П.Кабашнікаў.
т. 5, с. 543
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Pauperior mendicissimo homine
Бяднейшы, як толькі мажліва (г. зн. бяднейшы за самага беднага чалавека).
Беднее, чем можно придумать (т. е. беднее самого бедного человека).
бел. Ані хлеба, ані ўкусіць чым. Голы як біч. Гол, асцёр і Богу працівен. Ні кала ні двара. Ні вала ні кала. Сем сёл, адзін вол.
рус. Беден как церковная мышь/крыса. Гол как соко́л/как осиновый кол. И гол, и наг, и без пояса. Ни кола ни двора. У него в амбаре и мыши перевелись. Ни уса, ни бороды, ни сохи, ни бороны. Ни на себе, ни под собою. В одном кармане пусто, в другом нет ничего.
фр. Il est chargé d’argent comme un crapaud de plume (Он нагружен/отягощён деньгами, как жаба перьями). Pauvre comme un rat d’église (Беден как церковная крыса).
англ. Poor as a church mouse (Беден как церковная мышь).
нем. Nackt und bloß wie ein gerupfter Hahn (Голый и обиженный как ощипанный петух).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
гэ́тулькі разг.
1. нареч. сто́лько;
вам не́льга г. чыта́ць — вам нельзя́ сто́лько чита́ть;
2. мест. указ. сто́лько;
г. людзе́й сышло́ся, як ніко́лі! — сто́лько люде́й сошло́сь, как никогда́!;
г. напіса́ць! — сто́лько написа́ть!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абу́х, -ха́ м.
1. о́бу́х;
2. бран. дура́к;
◊ як ~хо́м па галаве́ — как о́бухо́м по голове́;
падве́сці пад а. — подвести́ под о́бу́х;
пу́гай ~ха́ не пераб’е́ш — посл. пле́тью о́буха́ не перешибёшь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нябе́сны в разн. знач. небе́сный;
~ная вышыня́ — небе́сная высота́;
н. ко́лер — небе́сный цвет;
○ н. эква́тар — небе́сный эква́тор;
◊ ца́рства ~нае — ца́рство небе́сное;
ма́нна ~ная — ма́нна небе́сная;
як пту́шка ~ная — как пти́ца небе́сная
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
буракі́, -ко́ў мн. (ед. бура́к) м.
1. свёкла ж.;
2. собир. свёкла;
пало́ць б. — поло́ть свёклу;
3. ед. нет борщ;
○ цукро́выя б. — са́харная свёкла; свеклови́ца;
◊ чырво́ны як бура́к — кра́сный как рак
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ла́дно разг.
1. нареч. (как следует) до́бра;
2. нареч. (в ладу) у зго́дзе; у зла́гадзе; (мирно) мі́рна;
жить ла́дно жыць у зго́дзе (у зла́гадзе, мі́рна);
3. част. (согласен, пускай) до́бра;
ну, ла́дно ну, до́бра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)