1.(1і2ас.неўжыв.). Хутка падняцца, узляцець уверх. Апоўнач у баку немцаў раптам ускінулася ўгару полымя і загрымеў выбух.Мележ.
2. Накінуцца на каго‑н. з лаянкай, папрокамі, запытаннямі. — Чаму ж ты мяне не запісаў [у спіс па здачы хлеба], галава твая дубовы! — ускінуўся [Герасіменя] на Сямёна Макарэвіча.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Hören
n -s слых, здо́льнасць чу́ць
◊ es vergíng ihm ~ und Séhen — ён зусі́м разгубі́ўся, збянтэ́жыўся ≅ у яго́галава́ закруці́лася
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
андракефалі́зм
(ад андра- + гр. kephale = галава)
стварэнне вобразаў міфічных істот з целам звера і галавой чалавека (сфінкс, кентаўр, сірэна) у мастацтве старажытнага Егіпта, Асірыі, Індыі, Кітая і сярэдневяковай Еўропы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
экзарха́т
(ад гр. eksarchos = начальнік, галава)
1) ваенна-адміністрацыйная адзінка ў Візантыйскай імперыі, якая знаходзілася пад уладай экзарха;
2) царкоўная акруга ў праваслаўнай царкве, якая знаходзіцца пад уладай экзарха.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
рэ́шатаср. (мн. рашо́ты, род. рашо́т) решето́;
◊ галава́ як р. — дыря́вая голова́;
цу́ды ў рэ́шаце — чудеса́ в решете́;
насі́ць ваду́ рэ́шатам (у рэ́шаце) — погов. носи́ть во́ду решето́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
А́ЛІ ІБН АБІ́ ТА́ЛІБ
(604 ?, Мекка — 24.1.661),
чацвёрты праведны халіф [656—661], стрыечны брат і зяць прарока Мухамеда, адзін з першых паслядоўнікаў і сакратар прарока; духоўны галавашыітаў. Абвешчаны халіфам у Медыне пасля забойства яго папярэдніка Асмана. У «вярблюджай бітве» пад Басрай (снеж. 656) разбіў асн. сілы праціўніка. У 657 з-за нерашучасці ў барацьбе з сірыйскім намеснікам Муавіяй 12 тыс. воінаў, якія сталі звацца харыджытамі, пакінулі, а пазней забілі Алі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Мажджа́ра ’мартыра’ (бых.Рам. 8), мажджэр ’пушка’ (Дасл. (Гродна), Нас.), ’металічны таўкач’ (ТС, Нас., Інстр. I), машчы́р ’тс’ (Мат. Гом.), машчэрык ’невялікая медная ступка’ (Растарг.), мажджэра ’ступка’ (Сцяшк.), мажджэр ’ступка’ (Касп., Дасл. (Гродна)), маждзер ’тс’ (Вяр.), мажджэр ’гліняны посуд, у якім збіваюць масла, пякуць бабку’ (Касп.). Ст.-бел.можджеръ, мождчеръ, мождеръ, можчеръ, моздзерикъ ’ступа’, ’мартыра’ (1565, 1578 гг.) запазычаны з польск.moźdźerz, mozgierz, якія з чэш.moždíř < с.-в.-ням.morsaere (суч. ням.Mörser) < с.-лац.mortārius ’ступа’. Першаснае ’ступа’ паводле формы перайшло на ’мартыра’. Сучасныя, пераносныя значэнні: мажджэр ’дурны, неразумны, дурная галава’ (Жд. 1, капыл., Нар. словатв.), клец.мажджы́ра (абразл.) ’твар, аблічча, галава’ (Нар. лекс.). Сюды ж: мажджэрыць ’драбіць, таўчы, раздрабляць’ (ТС). Больш падрабязна гл. Булыка, Запазыч., 205; Чартко, Дасл. (Гродна), 1967, 53; Фасмер, 2, 637; Брукнер, 346; Махэк₂, 378; Міклашыч, 203; Патабня, РФВ, 1, 263; Васэрцыер, 155.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пе́трыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; незак.
Разм. Разумець, разбірацца, кеміць. Трахім ані не верыў доктару — надта ж маладзён ён быў, дый каб петрыў хоць што-кольвечы ў хваробах, хіба займаўся б глупствам.Сачанка.[Дземідзенка:] — Можа твая маладая галава лепш за нашыя петрыць.Асіпенка.Ён, Барашкін, не петрыў зусім нічога ў сталеплавільнай справе, калі прыйшоў у цэх.Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прамяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Свяціцца праменямі. Ясна зоры твае [Масква] прамянеюць, Поўна дум пра цябе галава.Броўка.//перан. Блішчаць, ззяць (пра вочы). Па .. [Люсіным] твары палалі падобныя на вяснянкі крапінкі, вочы прамянелі ціхім сарамлівым шчасцем.Карпюк.//перан. Выяўляць сваім знешнім выглядам задавальненне, радасць, шчасце (пра чалавека). [Пецька] увесь прамянеў ад радасці, што сядзіць.. разам з усімі.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
занаве́ска, ‑і, ДМ ‑вёсцы; Рмн. ‑сак; ж.
Выраб з тканіны для занавешвання або адгароджвання чаго‑н. Праз расчыненыя дзверы Іван заўважыў, як з-за ружовай занавескі, што разгароджвала пакоі, на момант паказалася галава Анатоля.Ваданосаў.[Алена] хуценька разабрала.. пасцель, зацягнула над ложкам занавеску.Кулакоўскі.Акно з боку вуліцы было завешана просценькаю занавескаю.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)