пагла́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго-што.
1. Правесці злёгку далонню па чым‑н. Настаўнік палажыў руку на .. галоўку [дзяўчынкі], пагладзіў валасы. Колас. Мікуць дакрануўся рукою да халоднага металу, пагладзіў лапчастае шырокае кола. Чорны.
2. Пры дапамозе прэса зрабіць гладкім, роўным; адпрасаваць. Пагладзіць сукенку. Пагладзіць касцюм.
3. Выгладзіць, перагладзіць усё, многае. Пагладзіць усю бялізну.
4. і без дап. Гладзіць некаторы час. Пагладзіць дзве гадзіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падкруці́цца, ‑кручуся, ‑круцішся, ‑круціцца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Крыху, злёгку закруціцца; закруціцца тужэй. Гайка падкруцілася.
2. перан. Разм. Трапіць, папасціся. [Сцяпан:] — Зараз па вёсцы еду — на клячы абагнаць можна, і ўвесь час нагу над тормазам напагатове трымаю, каб хаця якая жыўнасць пад кола не падкруцілася. Краўчанка. // Нечакана з’явіцца дзе‑н. Немаведама як толькі Ліпачка падкруцілася ў дзядзькаву хату. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разамкну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.
Раз’яднаць што‑н. самкнутае. — Мне трэба ісці, Вадзік,.. — ціха кажа Ганька, не здолеючы разамкнуць кола моцных хлапечых рук. Васілевіч. // Рассунуць, развесці ў розныя бакі. Разамкнуць вароты шлюза. // Утварыць або павялічыць інтэрвалы, прамежкі. Разамкнуць строй. // Раскрыць (самкнутыя зубы, губы і пад.). Калі заканчвалі перавязку, Андрэй разамкнуў павекі і, стрымліваючы стогн, спытаў: — Што з атакай? М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сатэлі́т, ‑а, М ‑ліце, м.
1. У Старажытным Рыме — узброены найміт, які суправаджаў свайго гаспадара.
2. перан. Паслугач, выканаўца чужой волі. // Дзяржава або ўрад, фармальна незалежныя, а фактычна падпарадкаваныя іншай, больш моцнай імперыялістычнай дзяржаве. Сатэліты імперыялізму.
3. У астраноміі — спадарожнік планеты. Месяц — сатэліт Зямлі.
4. Спец. У планетарных механізмах — шасцярня, якая круціцца разам з воссю вакол цэнтральнага кола накшталт спадарожніка планеты.
[Ад лац. satelles, satellitis — спадарожнік; паплечнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шаг, ‑у, м.
1. Разм. Тое, што і крок (у 1, 2 і 5 знач.). Караль раптоўна абарваў гутарку: за варотцамі пачуліся чыесьці шагі. Гартны. // Самы павольны алюр. Коні натужна скрануліся з месца і, пераходзячы з шагу на рысь, памчалі па зімніку. Лынькоў.
2. Спец. Пэўная адлегласць паміж суседнімі аднатыпнымі элементамі (у механізмах, дэталях якіх‑н. машын). Шаг разьбы. Шаг зубчастага кола.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wheel1 [wi:l] n.
1. ко́ла;
landing wheels шасі́ (самалёта)
2. руль; штурва́л;
at/behind the wheel за рулём (таксама перан.)
♦
put a spo ke in smb.’s wheel каму́-н. шо́стку падкіда́ць; ста́віць па́лкі ў ко́лы;
wheels within wheels склада́ная ўзаемасу́вязь (інтарэсаў)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
runda
ж. спарт.
1. круг; кола; (на бегавой дарожцы і да т.п.);
runda honorowa — ганаровы круг;
2. круг; тур; раунд
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Кант ’востры бераг, край, рабро чаго-небудзь’, ’аблямоўка’, ’кайма’ (ТСБМ, Клім., Сцяшк.; гродз., З нар. сл.), драг. кант, кантэ ’стрэлкі ў адпрасаваных штанах’ (Лучыц-Федарэц., вусн. паведамл.). З польск. kant ’край, востры бераг’, якое з ням. Kante < ст.-франц. cant ’вугал’, < лац. canthus ’куток у воку’, ’вобад кола’ (Слаўскі, 2, 43–46; Фасмер, 2, 181).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трады́нкі, трады́лкі ’рэхвы на калодцы кола’ (малар., кобр., брэсц., Нар. словатв.). Усе праз польскую мову, параўн. польск. дыял. tradynka, tradunki, tradyny, traduny ’жалезнае колца, якое злучае трайню з білам (ляжэйкай) падушкі пярэдняга ходу’; tradynek ’клямар, які злучае біла з падушкай’, што запазычаны з ням. die Tradiene < tradieren ’перадаваць’ (Сымоні-Сулкоўска, Transport, 80). Параўн. тарадынка, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кайро́т ’кола ў калаўроце’ (Жд. 3). Мясцовая трансфармацыя назвы калаварот, каўрот, якое ў выніку таўталогіі (для апошняга працэсу больш падыходзячая форма — калаварот). Што датычыцца фанетыкі, ‑й‑ на месцы ‑ў‑, магчыма, як у кайдуб 1 (гл.), у адносінах семантыкі можна сумнявацца ў дакладнасці дэфініцыі, а калі дэфініцыя нават дакладная, можна разумець такую семантыку як адпаведную этымалагічнаму значэнню слова калаўрот (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)