нейтралітэ́т, -у, М -тэ́це, м.
1. Міжнародна-прававое становішча дзяржавы, якая не прымае ўдзелу ў вайне, што вядзецца паміж іншымі краінамі, і захоўвае з імі мірныя адносіны, не ўваходзіць у ваенна-палітычныя блокі.
Захоўваць н.
2. перан. Неўмяшанне ў чужыя спрэчкі, у барацьбу паміж двума бакамі.
○
Пастаянны нейтралітэт — знешнепалітычны курс шэрагу дзяржаў, якія ўзялі абавязацельства не прымаць удзелу ў вайне, захоўваючы права на самаабарону, а ў мірны час праводзіць міралюбівую знешнюю палітыку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
а́рмія, -і, мн. -міі, -мій, ж.
1. Сукупнасць узброеных сіл дзяржавы.
Служыць у арміі.
Дзеючая а. (войска, якое ў час вайны знаходзіцца на фронце).
2. Сухапутныя ўзброеныя сілы ў адрозненне ад марскіх і паветраных сіл.
3. Аператыўнае вайсковае аб’яднанне з некалькіх карпусоў, дывізій аднаго або некалькіх родаў войск.
Танкавая а.
4. перан., каго. Наогул — вялікая колькасць нечым аб’яднаных людзей.
А. настаўнікаў.
А. змагароў за мір.
|| прым. арме́йскі, -ая, -ае (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГУ́ПТАЎ ДЗЯРЖА́ВА,
старажытнаіндыйская імперыя ў 4—6 ст. Назва ад дынастыі Гуптаў. Сталіца г. Паталіпутра (цяпер г. Патна). Утварэнне Гуптаў дзяржавы пачалося пры Чандрагупце І
[320 — каля 335],
які прыняў імператарскі тытул. Пры яго сыне Самудрагупце [каля 335 — 375] дзяржава стала адной з найбуйнейшых на стараж. Усходзе. Пад уладай Гуптаў была амаль уся Паўн. Індыя. У часы Скандагупты [455—467] Гуптаў дзяржава вяла барацьбу з плямёнамі пуш’ямітраў у Зах. Індыі і з эфталітамі на ПнЗ дзяржавы (у пач. 6 ст. яны авалодалі зах. ч. Індыі, але каля 528 былі разбіты). Войны і ўнутр. крызіс аслабілі магутнасць Гуптаў дзяржавы, і ў канцы 6 ст. яна распалася. Эпоха Гуптаў — час росквіту стараж.-інд. духоўнай культуры, яе называюць залатым векам Індыі.
т. 5, с. 535
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ціск, -ку м.
1. (действие) давле́ние ср.; нажи́м;
2. прям., перен. давле́ние ср.;
ц. па́ры — давле́ние па́ра;
эканамі́чны ц. на малы́я дзяржа́вы — экономи́ческое давле́ние на ма́лые госуда́рства;
○ крывяны́ ц. — кровяно́е давле́ние;
атмасфе́рны ц. — атмосфе́рное давле́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
медыя́цыя
(лац. mediatio = пасрэдніцтва)
спосаб мірнага вырашэння міжнародных спрэчак пры дапамозе садзейнічання дзяржавы, якая не ўдзельнічае ў спрэчцы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
нацыяналіза́цыя
(фр. nationalisation, ад лац. natio = народ)
перадача прыватнай уласнасці (зямель, прадпрыемстваў, банкаў, жылых будынкаў) ва ўласнасць дзяржавы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
но́та2
(лац. nota = знак, заўвага)
афіцыйны дыпламатычны зварот урада адной дзяржавы да ўрада другой (напр. н. пратэсту).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фрытрэ́дэрства
(ад фрытрэдэры)
кірунак у эканамічнай тэорыі, якому характэрна патрабаванне свабоды гандлю і неўмяшання дзяржавы ў прыватнапрадпрымальніцкую дзейнасць.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
палі́тыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
1. Грамадская дзейнасць, барацьба, у якой адлюстроўваюцца карэнныя інтарэсы класаў і іхнія ўзаемаадносіны; дзейнасць дзяржавы ў галіне ўнутранага жыцця і міжнародных адносін. Знешняя палітыка. Унутраная палітыка. Міжнародная палітыка. □ — Правільная палітыка нашай камуністычнай партыі, — гаварыў Кастусь, — палітыка ўсямернага развіцця індустрыі і калектывізацыі сельскай гаспадаркі — апраўдала сябе выдатна. Брыль. // Агульны напрамак дзейнасці дзяржавы, якога‑н. класа, партыі. Агрэсіўная палітыка. Палітыка мірнага суіснавання. Палітыка нейтралітэту. // Напрамак дзейнасці дзяржавы, палітычнай партыі ў той ці іншай галіне ў пэўны перыяд. Новая эканамічная палітыка. Нацыянальная палітыка. // Падзеі і пытанні ўнутранага і міжнароднага грамадскага жыцця. Максіму хацелася таксама сказаць што-небудзь аб палітыцы, але ён дні тры ўжо не чытаў газет і таму баяўся сказаць неўпапад. Шамякін.
2. Разм. Характар паводзін, які вызначае адносіны да каго‑, чаго‑н. — Ты пасаромелася б людзей, кабета. На роднае дзіця з ражном перці... Ды бога пабаялася б.. — Усё гэта хітрыкі дзеда, і маці добра разумее яго палітыку. Але што ты з гэтым дзедам зробіш. Лынькоў.
3. Разм. Удзел у рэвалюцыйным руху, у рэвалюцыйнай рабоце. Цяпер.. [Параска] жыла без мужа: яго засудзілі паны на восем год за палітыку. Дамашэвіч.
[Грэч. politikē.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаабаро́на, ‑ы, ж.
1. Абарона ўласнымі сіламі; абарона самога сябе ад небяспекі. Вялічка быў моцны чалавек і валодаў тэхнікай самаабароны. Машара.
2. Абарона краіны сіламі і сродкамі самога насельніцтва разам з абаронай сіламі дзяржавы. У першыя дні вайны ў Прылуках дзейнічалі атрады самаабароны на чале з сакратаром райкома партыі Сафроненкам. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)