Выдрэ́ць ’рабіцца смялей, станавіцца дзёрзкім’ (Нас.). Ад выдра 2 ’пранырлівы, хітры чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вадзі́льшчык ’чалавек, што водзіць коней’ (Мат. Гом.). Параўн. важдай ’тс’. Да вадзіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Карпе́ль ’марудны чалавек’ (Нар. словатв.). Да карпалі. Словаўтварэнне на ‑ель. (Nomen agentis).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Крапа́к ’чалавек моцнага целаскладу’ (ТСБМ), ’моцнае яйцо’ (Мат. Гом.). Да крэпкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Салапя́ка ’разява, чалавек з высунутым языком; чалавек з адкрытым ротам; той, хто часта высоўвае язык’ (ТСБМ, Др.-Падб., Шат., Гарэц., Нар. лекс.), салапя́к (Бір. Дзярж.), салапа́йка (Сцяшк. Сл., Янк. 1), солопʼя́ка (Клім.), салопя́ка, салапі́ха (Сл. ПЗБ), сале́па (Скарбы), салапа́ты (Жд. 1), салапа́н (Нар. сл.), солопэ́й (Нар. лекс.), салапа́ты, салапа́йка, салапе́ка (Мат. Гом.), солопе́ка, солопе́та (ТС). Для ўкр. солопій ’салапяка’ і, такім чынам, бел. солопэ́й Анікін, Этымалогія–1982, 69 узнаўляе прасл. *solpějь. Да салупаць (гл.) з рознымі суф. Сюды ж салапа́ты, салапа́ч ’той, хто выгаворвае с замест ш’ (Шат.), салапа́ты ’шапялявы’ (Ян.) з далейшым развіццём значэння ’чалавек з разінутым ротам’ — ’чалавек, які мае дэфект вымаўлення’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́шынец ’наш, тутэйшы, зямляк’ (Сабаленка), ’чалавек з мясцовага асяроддзя’ (Ян.), нашчанец ’наш чалавек, свой брат’ (Нас., Гарэц.), на́шчыніц ’мясцовы чалавек, тубылец’ (Нік. Очерки; мсцісл., З нар. сл.), рус. нашенец ’наш, свой чалавек’, ст.-польск. naszyniec ’тс’, чэш., славац. пасінее ’тс’, славен. паспее ’наш, зямляк, суайчыннік’, серб.-харв. нашинац ’тс’, балг. на́шенец ’тс’, макед. нашинец ’тс’. Утворана ад *нашын‑ скі (Снишына, гл.), параўн. рус. нашинский, на́шенский ’наш, належачы нам’, чэш., славац. našinsky, серб.-харв. нашински, балг. на́шенски, макед. нашински (гл. ESSJ SG, 2, 440) або ад *нашын, параўн. рус. на́шин ’наш’ (пск., цвяр., СРНГ); формы з ‑шч‑ ад *нашчынскі, што магло быць утворана ад наскі, наські (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Benevolus animus maxima est cognatio
Добразычлівы чалавек ‒ самы блізкі родзіч.
Благожелательный человек ‒ самый близкий родич.
бел. Добраму скрозь добра. Добры чалавек хоць і чужы, ды лепшы за дрэннага сваяка.
рус. Добрый человек надёжнее каменного моста. Хороший друг, что брат. С доброхотом всякому в охотку.
фр. Un bon ami vaut mieux que cent parents (Добрый друг лучше ста родственников).
англ. A good friend is my nearest relation (Добрый друг ‒ мой ближайший родственник).
нем. Ein guter Freund ist mehr wert, als ein Bruder in der Ferne/als hundert Verwandte (Хороший друг более ценен, чем брат вдали/чем сто родственников).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Mensch
m -en, -en
1) чалаве́к, асо́ба; чалаве́чы род, лю́дзі
víele ~en — мно́га людзе́й
jéder ~ — любы́ [ко́жны] чалаве́к
ein ~ von Formát — незвыча́йная [выда́тная] асо́ба
~en gúten Wíllens — лю́дзі до́брай во́лі
ein únfertiger ~ — няста́лы чалаве́к
2) разм. у звароце ~!
чалаве́ча!, бра́це!
~, was machst du (da)? — ты, што ты там ро́біш?
~, was soll das? — паслу́хай, што (гэ́та) зна́чыць?
◊ únter die ~en kómmen* — быць [знахо́дзіцца] у грама́дстве [сяро́д людзе́й]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
інтэле́кт м Intellékt m -(e)s, Verstánd m -(e)s, Dénkvermögen n -s;
чалаве́к высо́кага інтэле́кту Mensch von hóhem Intellékt; éine géistige Größe;
шту́чны інтэле́кт künstliche Intelligénz
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
со́рак ліч víerzig;
яму́ со́рак з лі́шкам er ist in den Víerzigern;
чалаве́к гадо́ў сарака́ ein Mann an die víerzig;
яму́ каля́ сарака́ er ist gégen [um die] víerzig
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)