impet, ~u
м. імклівасць; імпэт; сіла;
z ~em — з імпэтам; імкліва;
nabrać ~u — набраць імпэту; набраць сілу
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
motive
[ˈmoʊtɪv]
1.
n.
1) маты́ў -ву m., прычы́на, падста́ва f
2) гл. motif
2.
adj.
ру́хаючы
motive power — ру́хаючая сі́ла
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
locomotive
[,loʊkəˈmoʊtɪv]
1.
n.
лякаматы́ў -ва m.
2.
adj.
1) які́ ру́хае, ру́хаецца
locomotive power — ру́хаючая сі́ла
2) рухо́мы
3) лякаматы́ўны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
гро́зны в разн. знач. гро́зный;
~нае пісьмо́ — гро́зное письмо́;
~ная сі́ла — гро́зная си́ла;
г. муж — гро́зный муж;
◊ г. (гро́зен) рак, ды во́чы зза́ду — посл. гро́зен рак, да глаза́ сза́ди
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Дзя́га ’раменны пояс’ (Сцяшк.). Параўн. рус. дыял. дя́га ’скураны рамень’, ’сіла, рост’, укр. дыял. палес. дяг ’паласа лыка’, славен. déga ’рамень’, ст.-рус. дѧгъ ’тс’. Гэты назоўнік, як мяркуюць (гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 24–25), таго ж кораня, што і прасл. дзеяслоў *dęgtʼi, які захаваўся дрэнна (у кампазіцыі *obdęgati). З і.-е. моў параўн. літ. deñgti ’пакрываць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Несатварэ́нны, несотворэнны ў выразе: несотворэнная сіла ’пра незлічоную колькасць’ (ТС). Відаць, царкоўнаславізм (параўн. ст.-слав. несътворенъ ’няствораны, няўчынены’, ’иёсътворенк ’невыкананне’), з развіццём семантыкі ад ’неіснуючы, нерэальны’ да ’які цяжка сабе ўявіць’. Аднак асноўная фармальная прыкмета запазычання — прэфікс -со (замест -с; параўн. звычайнае стварыць) у тураўскай гаворцы можа мець мясцовае паходжанне (сокоўзнуцца ’паслізнуцца’ і пад.), што Ускладняе канчатковае рашэнне пытання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Момант, мо́мэнт ’імгненне, міг’, ’пэўны прамежак часу’, этап у гісторыі, развіцці, жыцці каго-, чаго-небудзь’ (ТС, Нас., Яруш., Шат.), мамэнт ’момант’ (Касп.; воран., Сл. ПЗБ), ’хутка, адразу’ (Сцяшк. Сл.), ст.-бел. моментъ ’момант’ (XVII ст.) запазычана са ст.-польск. moment ’тс’, якое з лац. mōmentum ’рухаючая сіла, штуршок’ (Булыка, Лекс. запазыч., 156; Кюнэ, Poln., 78) < movimentum < movere ’рухаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мага́, маго́ ’сіла’, ’магчымасць’ (Нас., Шат., Бяльк., Ян., Янк. 2). Укр. мога́ ’магчымасць’. Бел.-укр. архаізм, утвораны ад прасл. mog‑ti і суф. ‑a з абстрактным значэннем у выразе: як мага́ фалькл. як мога (ТСБМ, Сл. ПЗБ). Слова мага з’яўляецца дзеепрыслоўем. Параўн. чэш. moha — дзеепрыслоўе м. роду адз. ліку ад moci ’магчы’ (Карскі 2-3, 274).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сі́льны ‘дужы, моцны’ (Др.-Падб.), ‘моцны’, ‘пранізлівы’, ‘урадлівы’ (чэрв., лід., карэліц., Сл. ПЗБ), сі́лный ‘дужы, моцны’ (Бяльк.), ‘ураджайны’ (ТС), сэ́лны ‘тс’ (брэсц., Нар. лекс.), сі́льна, сі́лка, сі́нна ‘надта, вельмі’ (Сл. ПЗБ, ТС, Ян.; калінк., З нар. сл.), параўн. укр. си́льний, рус. си́льный, польск. silny, серб.-харв. си̑лан і г. д. Да сіла (гл.), у тым ліку ‘мноства, вялікая колькасць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абстра́кцыя, ‑і, ж.
Кніжн.
1. Тое, што і абстрагаванне. Сіла абстракцыі. □ Маркс зводзіць тое агульнае, што заключаецца ў рэчах і адносінах, да яго найбольш абагуленага лагічнага выразу. Яго абстракцыя, значыцца, толькі адлюстроўвае ў форме мыслі той змест, які ўжо заключаецца ў рэчах. Энгельс.
2. Адцягненае паняцце, тэарэтычнае абагульненне. Аперыраваць абстракцыямі. Навуковая абстракцыя. Камуністычны ідэал не з’яўляецца абстракцыяй.
[Лац. abstractio — аддаленне, адцягненне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)