1. Капаць, раскопваць што‑н. рыхлае, сыпкае (лычом, рылам). Кабан рые павольна і заложна, усё болей і болей углыбляючыся ў зямлю.Колас.// Капаючы, даставаць што‑н. з зямлі; вырываць. Рана ўстане [дзядзька], а дзік, вялікі, як капіца сена, ужо рые бульбу.Карпюк.
2. Вымаючы, выкідаючы зямлю, рабіць паглыбленне, яму (пра жывёл). [Віктар:] — Калі .. [барсукі] рыюць сабе норы, значыцца, яны маглі і нават павінны былі і тут прарыць.Маўр.
•••
Носам рыць (груб.) — выказваць сваю незадаволенасць кім‑, чым‑н., пагарду да каго‑, чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fréien
1.
vi (umA) сва́тацца (да каго-н.)
2.
vtпаэт. жані́цца (з кім-н.), выхо́дзіць (за́муж) (за каго-н.)
◊ jung gefréit, hat níemand geréut — ≅ ра́на жэ́нішся – шкадава́ць не бу́дзеш
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Перавя́ць, смал.перевя́ть ’парваць, перацерці (пра вяроўку, ліну)’ (Этимология–1981, 72). Да пера- (гл.) і вять ’рваць, церці’, якое да прасл.*vęti < і.-е.u̯en‑ ’біць, раніць’, гоц.wunds ’раніць’, англ.wen (< прагерм.*wanja), кімр.ym‑wan ’біцца, змагацца’, карнуэлск.gwane ’праколванне’, англ.-сакс.Wenn ’пухліна’, ’гуз ад удару’ і інш. < і.-е.*u̯a‑/*u̯o‑/*u̯ə‑, параўн. лат.vâts ’рана’, літ.votìs ’адкрытая скула, нарыў’. З гэтым дзеясловам са значэннем ’рваць, церці’, рус.валаг.вя́ха ’куча, бярэмя, ноша’, а таксама ’ўдар, аплявуха, грымак, кухталь’ (семантыка ’біць’) звязваецца бел.полац.вяхотка2 (гл.) ’чарада, куча’, якое ў ЭСБМ (2, 336) падаецца з паметай “няясна” (Гарачава, Этимология–1981, 72–74).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГРЫГ (Grieg) Юхан Нурдаль
(1.11.1902, г. Берген, Нарвегія — 2.12.1943),
нарвежскі пісьменнік, грамадскі дзеяч. Скончыўшы гімназію, служыў матросам (1920—21), уражанні адлюстраваў у зб. вершаў «Вакол мыса Добрай Надзеі» (1922) і рамане «А карабель ідзе далей» (1924). Вучыўся ва ун-тах Оксфарда і Осла. Выдаў кн. эсэ «Рана памерлыя» (1932) пра творчасць Р.Кіплінга, Дж.Кітса, П.Б.Шэлі, Дж.Байрана. На мяжы 1920—30-х г. адбылася яго творчая і светапоглядная эвалюцыя: аптымістычны пафас вершаў (зб. «Нарвегія ў нашых сэрцах», 1929) змяняецца песімізмам (драма «Атлантычны акіян», 1932). У 1932—34 жыў у СССР. У 1937 як ваенны карэспандэнт быў у Іспаніі (зб. «Іспанскае лета», 1937, раман «Свет яшчэ павінен стаць маладым», 1938). Вяршыня яго творчасці — драма «Паражэнне» (1937, пра Парыжскую камуну 1871). У 1940—43 змагаўся супраць фашызму (паэма «Чалавечая прырода», 1942; зб. вершаў «Свабода», выд. 1945; «Надзея», выд. 1946).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
start1[stɑ:t]n.
1. пача́так;
at the start пачатко́ва, на пача́тку;
from start to finish з пача́тку да канца́;
make a fresh start пача́ць усё на́нава
2. старт, ад’е́зд, адлёт (самалёта);
make an early startра́на адпра́віцца
3. уздры́гванне, штуршо́к;
give smb. a start напало́хаць каго́-н.
♦
by/in fits and starts час ад ча́су, ча́сам, уры́ўкамі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
я́зваж.
1.мед. Geschwür n -s, -e; Wúnde f -, -n (рана);
я́зва стра́ўніка Mágengeschwür n;
сібі́рская я́зва Mílzbrand m -(e)s;
2.перан.разм. (прачалавека) Gíftnudel f -, Lästermaul n -s, -mäuler;
3.перан.разм. (праадмоўныя. шкодныяз’явы) Pláge f -, Übel n -s, -, Géißel f -, -n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
пту́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Рмн. ‑шак; ж.
1. Пакрытая пухам і пер’ем жывёліна класа пазваночных, якая мае дзве канечнасці, крылы і дзюбу. Вадаплаўныя птушкі. Хатнія птушкі. □ У лесе жылі звяры і драпежныя птушкі: каршуны, совы, пугачы, ястрабы.Колас./узнач.зб.Ездзілі ў Мінск караваны з ільном, збожжам, .. птушкай.Бядуля.
2.перан.Разм.іран. Пра чалавека, з пункту гледжання яго грамадскага значэння, становішча. Гэтая схільнасць упаўнаважанага — не дзіва, бо чалавек ён старонкі і па-сапраўднаму не ведае, што гэта за птушка наш Лепятун.Кулакоўскі.— Ну, калі ўжо сам таварыш Верашчака... — прамовіў я такім тонам, быццам мне вельмі добра было вядома, якая гэта значная птушка — Верашчака.Васілёнак.
3.Разм. Паметка на палях тэксту або ў тэксце ў выглядзе дзвюх рысак, якія сходзяцца ўнізе вострым вуглом. Зарыпела пяро: «Тут у вас не выходзіць...» «Тут вам трэба «падумаць ...» «Тут крыху змякчыць...» «Тут вось «птушку» паставім, разважыць не шкодзіць...»Дзяргай.
•••
Вольная птушка — пра чалавека, які жыве незалежна, свабодна.
Птушка высокага палёту (звычайнаіран.) — пра чалавека, які займае высокае становішча ў грамадстве.
Ранняя птушка — пра таго, хто рана ўстае, з’яўляецца рана дзе‑н.
Стрэляная птушка — пра бывалага, вопытнага ў якой‑н. справе чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wake
I[weɪk]1.
v.i. woke or waked, waked
1) прачына́цца
to wake up early in the morning — прачну́цца ве́льмі ра́на
to wake at seven every morning — прачына́цца а сёмай штора́ніцы
2) аджыва́ць; абуджа́цца
The flowers wake in the spring — Кве́ткі аджыва́юць уве́сну
3) ажыўля́цца, рабі́цца бадзёрым
2.
v.t.
1) будзі́ць
The noise of the traffic always wakes him — Го́ман ву́лічнага ру́ху заўсёды бу́дзіць яго́
Wake him up early — Пабудзе́це яго́ра́на
2) ажыўля́ць
II[weɪk]
n.
1) кільва́тэр -а m. (струме́нь вады́)
2) струме́нь паве́тра
•
- in the wake of
III[weɪk]
n.
хаўту́ры pl., паніхі́да f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
набале́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які стаў вельмі балючым ад працяглага болю. Набалелая рана.//перан. Які стаў вельмі адчувальным яд доўгіх пакут. Крык набалелай душы. □ Не плач, шматпакутная маці! Мы прыйдзем і ласкай сагрэем Тваё набалелае сэрца.Панчанка.
2.перан. Які даўно наспеў і патрабуе неадкладнага вырашэння. Набалелая праблема.// Які накапляўся, збіраўся на працягу доўгага часу. [Баец] быў змораны, цяжка дыхаў і гаварыў з даўно набалелай злосцю.Быкаў.
3.узнач.наз.набале́лае, ‑ага, н. Тое, што мучыць, выклікае пакуты. Маці ішла побач з сынам і выказвала набалелае за гады.Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыкі́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Разм.
1. Прыняць які‑н. выгляд з мэтай падману; прытварыцца. Прыкінуцца хворым. □ [Андрэй] узяў сябе ў рукі, хоць і адчуваў, што прыкінуцца раўнадушным яму вельмі цяжка.Чарнышэвіч.Сашы не хацелася парушаць сваіх думак, і яна прыкінулася, што спіць.Шамякін.
2. Раптоўна наступіць, прыстаць (пра хваробу). Болька прыкінулася. □ Праз невялікі час рана адкрылася і хвароба прыкінулася.Чорны.Калі захварэў Сярожа на двухбаковае запаленне лёгкіх, а пасля хваробы да кволага хлапчука прыкінулася і яшчэ адна немач, малакроўе, Раіса вымушана была знайсці Дзяніса, прызнацца, што сына трэба ратаваць.Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)