впада́ть несов.
1. (вваливаться, вдаваться внутрь) запада́ць, упада́ць, ува́львацца, права́львацца;
2. (приходить в какое-л. состояние) упада́ць;
впада́ть в бе́дность упада́ць у бе́днасць, бядне́ць;
впада́ть в оши́бку памыля́цца;
3. (о реке и т. п.) упада́ць;
река́ впада́ет в мо́ре рака́ ўпада́е ў мо́ра;
◊
впада́ть в де́тство дзяці́нець;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Струме́нь ‘вузкі паток, цурок’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Сцяшк.), ‘рукаў ракі’ (ТС) ‘пахучая залоза (у бабра)’ (Полымя, 1970, 2, 156). Укр. стру́мінь, струмо́к ‘паток, ручай’, рус. стру́мень ‘ручай’, польск. strumień ‘ручай, паток’, чэш. strumen ‘крыніца, ставок’, н.-луж. tšumjeň ‘рэчка, ручай’, strumjeń ‘крыніца, канава’, славен. strúmen ‘паток; рукаў ракі’. Прасл. *strumy, Р. скл. *strumene дэрыват ад і.-е. кораня *sreu‑ ‘цячы’ з суф. ‑ту (Слаўскі, SP, 1, 125). Роднаснае літ. дыял. straumuõ ‘паток, ручай’, sriaumè ‘тс’, лат. stràume ‘цячэнне’, грэч. ῤεν̃μα ‘паток, струмень, цячэнне’, ст.-ісл. straumr ‘паток, рэчка’, ст.-ірл. srúaim ‘рака’, гал. stroom,, ст.-в.-ням. stroum, ням. Strom ‘паток’ і, далей, ст.-інд. srávati ‘цячэ’. Гл. Фасмер, 3, 783–784 з літ-рай; Махэк₂, 583; Борысь, 582; Бязлай, 3, 335; Шустар-Шэўц, 1549–1550; Глухак, 590. Параўн. струя (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wühlen
1.
vi
1) капа́ць, капа́цца
nach Schätzen ~ — шука́ць ска́рбаў
in éiner Wúnde ~ — верадзі́ць ра́ну
2) (gegen A) падбухто́рваць (супроць каго-н.)
2.
vt рыць
der Fluss wühlte sich ein néues Bett — рака́ пралажы́ла сабе́ но́вае рэ́чышча
◊ im Geld(e) ~ — ≅ купа́цца ў граша́х
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
zurücktreten
* vi (s)
1) адступа́ць
2) адмаўля́цца (ад дамаганняў, прэтэнзій)
3) вы́йсці ў адста́ўку
4) адыхо́дзіць на за́дні план; рабі́ць ме́ншы ўплыў (на што-н.)
5) вярну́цца ў першапачатко́вы стан
der Fluss trat in sein Bett zurück — рака́ зноў увайшла́ ў свае́ берагі́ [сваё рэ́чышча]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
заме́рзнуць
1. (зацвярдзець) éinfrieren* vi (s), gefríeren* vi (s), zúfrieren* vi (s);
рака́ заме́рзла der Fluss ist zúgefroren;
2. (памерці ад холаду) erfríeren* vi (s);
3. разм (змерзнуць) fríeren* vi (s);
я зусі́м заме́рз ich bin ganz erfróren [dúrchgefroren]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ракI зоол. рак, род. ра́ка м.;
◊
показа́ть, где ра́ки зиму́ют навучы́ць, дзе ўюны́ (ра́кі) зіму́юць; даць пе́рцу з імбе́рцам;
когда́ рак сви́стнет прост. калі́ рак сві́сне; як на дало́ні валасы́ парасту́ць;
сиде́ть как рак на мели́ сядзе́ць як рак на ме́лі;
кра́сный как рак чырво́ны як рак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Ле́та, ‑ы, ж. (з вялікай літары).
У грэчаскай міфалогіі — рака забыцця ў падземным свеце.
•••
Кануць у Лету гл. кануць.
ле́та, ‑а, М леце, ж.
1. Самая цёплая пара года паміж вясной і восенню. Было гарачае, як прысак, лета. Сонца паліла, нібы вогнішча. Бядуля. У леце пачыналася ўжо тая ледзь значная змена, той паварот часу, калі жыццё прыроды ідзе на спад. Колас.
2. пераважна мн. (ле́ты, ‑аў). Разм. Гады. Мінула юнацтва, ідуць мае ў сталасці леты. Кірэенка.
•••
Бабіна лета — цёплая сонечная пара ранняй восені. Думалі, што бабінага лета так і не прычакаюць. Але ўрэшце разлагодзілася, сціхла, выясн[е]ла — і паляцела павуцінне. Місько.
Зіму і лета гл. зіма.
З лета ў лета — а) круглы год; б) кожнае лета.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парасо́н, ‑а, м.
1. Прыстасаванне для засцярогі ад дажджу і сонца ў выглядзе замацаванага на палцы складнога каркаса, абцягнутага матэрыялам. Сыпаў дождж, і над галовамі людзей раскрываліся чорныя парасоны. Арабей. Каля домікаў стаялі плеценыя крэслы і столікі пад вялікімі каляровымі парасонамі. Шамякін. // Тое, што па форме нагадвае такое прыстасаванне. Спускаліся ў паветры белыя парасоны парашутаў. Лынькоў. Над дзюнамі над соннымі сасонкі — парасонамі. Вялюгін. Сінее ў далечы загон, Рака між вольх пятляе, Нябёс блакітны парасон Вісіць шатром над краем. Матэвушаў.
2. Стрэшка над чым‑н.
3. Спец. Суквецце з некалькіх кветак на кветаножках, якія разыходзяцца прамянямі ад верхавіны сцябла. З першай кветкі На другую, Праляцеўшы трохі, — скок! Парасон яе прыгнула, Запусціла хабаток [пчолка]. Калачынскі.
[Фр. parasol.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сва́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
1. каму. Прапаноўваць каго‑н. у мужы ці ў жонкі; клапаціцца аб чыім‑н. шлюбе. Сваталі яму маладзіц, паўвёскі было ўдоў, а выбраць па душы жонку Хведар не мог. Паўлаў. Колькі разоў ён [Юзік] прабаваў сватаць Баранка. Крапіва.
2. Прасіць згоды на шлюб з кім‑н. (у жанчыны або ў яе родных). У Палікараўку прыехалі яны сватаць малодшую дачку Храпавіцкага за стрэчнага Юлісева брата. Мурашка.
3. перан. Разм. Настойліва прапаноўваць каго‑, што‑н.; клапаціцца пра набыццё каго‑, чаго‑н. Загадчык, калі сватаў мяне ў гэтую школу, хваліўся, што ў Міланьках — вялікі лес, глыбокая рака. Далідовіч. — Дзякую... і такога рысака сватаеш ты свайму калгасу? — насмешліва перабіў яго [Чарнова] Міхал. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рабі́ць, раблю́, ро́біш, ро́біць; незак.
1. што. Займацца чым-н., праяўляць якую-н. дзейнасць, паступаць якім-н. чынам.
Ён нічога не робіць.
Р. усё па-свойму.
Думай з вечара, а рабі з рання (прыказка).
2. што. Вырабляць, майстраваць.
Р. мэблю Р. марожанае.
3. Працаваць дзе-н., кім-н.
Р. на заводзе.
Р. закройшчыкам у атэлье.
Р. аграномам.
4. што. У спалучэнні з назоўнікамі, якія абазначаюць від заняткаў, работы, ужыв. ў знач.: выконваць.
Р. урокі.
Р. зарадку.
5. што. У спалучэнні з назоўнікам выражае дзеянне паводле знач. гэтага назоўніка.
Р. памылкі (памыляцца). Р. назіранне (назіраць).
6. што каму. Аказваць, прычыняць што-н. каму-н.
Р. дабро людзям.
7. каго-што з каго-чаго. Ператвараць у каго-, што-н., выконваючы якія-н. дзеянні.
Р. з хлопца камедыянта.
8. каго (што) кім-чым або якім. Прыводзіць у які-н. стан, надаваць каму-, чаму-н. які-н. выгляд.
Р. чалавека шчаслівым.
9. што. Утвараць сабой.
Рака рабіла круты паварот.
|| зак. зрабі́ць, зраблю́, зро́біш, зро́біць; зро́блены.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)