Паста́ць ’узнікнуць, утварыцца’, ’стаць у нейкім парадку’ (ТСБМ), поста́ць ’размясціцца’, ’зрабіцца’ (ТС). Укр.поста́ти, постава́ти ’узнікаць, з’яўляцца’. Серб.-харв.по̀стајати ’станавіцца’, ’узнікаць, стварацца’. Да стаць (гл.). Прэфікс па‑ азначае паніжальную (інхаатыўную) дзею (як і літ.pa‑, параўн. pakvìpti ’запахнуць’, pamìlti ’палюбіць’).
Паста́ць2 ’лік, твар на іканастасе’ (Нас.). Праз ц.-слав.ѷпостась ’твар, сутнасць’ (XI ст.) са ст.-грэч.ὑπόστασις ’стойкасць, мужнасць, непахіснасць’ (Фасмер, Этюды, 69; Фасмер, 3, 137) — уласна такімі выглядалі твары святых на іконах.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВА́ДКІЯ КРЫШТАЛІ́,
стан рэчыва, прамежкавы паміж цвёрдым крышталічным і ізатропным вадкім. Характарызуецца цякучасцю і поўнай ці частковай адсутнасцю трансляцыйнага парадку ў структуры пры захаванні арыентацыйнага парадку ў размяшчэнні малекул (гл.Далёкі і блізкі парадак). Вадкія крышталі маюць пэўны тэмпературны інтэрвал існавання.
Пераходы цвёрдага крышталічнага рэчыва ў вадкі крышталь і далей у ізатропную вадкасць і адваротныя працэсы з’яўляюцца фазавымі пераходамі. Паводле спосабу атрымання вадкія крышталі падзяляюцца на ліятропныя (утвараюцца пры растварэнні шэрагу злучэнняў у ізатропных вадкасцях; напр., сістэма мыла — вада) і тэрматропныя (узнікаюць пры плаўленні некаторых рэчываў). Па арганізацыі малекулярнай структуры адрозніваюць вадкія крышталі нематычныя (з вылучаным напрамкам арыентацыі малекул — дырэктарам і адсутнасцю трансляцыйнага парадку), смектычныя (з пэўнай ступенню трансляцыйнага парадку — слаістасцю) і халестэрычныя (нематычныя, у якіх дырэктары сумежных слаёў утвараюць паміж сабою вугал, з-за чаго ўзнікае вінтавая структура). Узаемная арыентаванасць малекул абумоўлівае анізатрапіюфіз. уласцівасцей вадкіх крышталёў: пругкасці, электраправоднасці, магн. успрымальнасці, дыэлектрычнай пранікальнасці і інш., што выкарыстоўваецца для выяўлення і рэгістрацыі фіз. уздзеянняў (эл. і магн. палёў, змены т-ры і інш.). Многія арган. рэчывы чалавечага арганізма (эфіры халестэрыну, міэлін, біямембраны) знаходзяцца ў стане вадкіх крышталёў.
Вадкія крышталі выкарыстоўваюцца ў інфарм. дысплеях (калькулятары, электронныя гадзіннікі, вымяральныя прылады і інш.), пераўтваральніках відарысаў, прыладах цеплабачання, мед. тэрмаіндыкатарах і інш. На Беларусі даследаванні вадкіх крышталёў праводзяцца ў БДУ, Мінскім і Віцебскім мед. ін-тах, Бел. ун-це інфарматыкі і радыёэлектронікі, навук.-вытв. аб’яднанні «Інтэграл» і інш.
Літ.:
Чандрасекар С. Жидкие кристаллы: Пер. с англ. М., 1980;
Текстурообразование и структурная упорядоченность в жидких кристаллах. Мн., 1987.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
służbowy
służbow|y
службовы;
samochód ~y — службовы аўтамабіль;
wyjazd ~y — службовая паездка; камандзіроўка;
drogą ~ą — у службовым парадку
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
беспара́дак, ‑дку, м.
1. Адсутнасць парадку. На двары ў беспарадку валяліся пасечаныя дровы, ляжалі рассохлае карыта, пагнутае старое вядро і вялізная бочка.Асіпенка.У вочы кінуўся беспарадак, які панаваў на вялікім, як жартавалі ў цэху, кіруючым стале.Шыцік.
2.звычайнамн. (беспара́дкі, ‑аў). Разм. Масавыя народныя хваляванні эканамічнага, рэвалюцыйнага характару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паставіць у строй, расставіць у пэўным парадку. Пастроіць у калону. Пастроіць у шарэнгу. □ Лясніцкі пастроіў разведчыкаў і падзякаваў ім за паспяховае выкананне задання.Шамякін.Перад самым адыходам Мошкін пастроіў свой атрад.Кулакоўскі.На пероне пастроілі .. [зняволеных] чацвёркамі, акружылі з усіх бакоў жандарамі і павялі.Мядзёлка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́катам, прысл.
1. Адзін каля аднаго, без асобага парадку (ляжаць, спаць і пад.). Начавалі [студэнты] покатам на сене ў вялікай пуні.Грахоўскі.Покатам ляжалі выносныя сосны, ляжалі ўдоўж і накрыж.Пестрак.
2. Коцячы (рухаць, перамяшчаць і пад.). Два калгаснікі канём.. вытралёўвалі бярвенн[е] да дарогі і тут жа покатам грузілі на машыны.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упераме́жку, прысл.
Разм. Папераменна чаргуючыся адно з другім, у нейкім пэўным парадку. Ішлі халодныя асеннія дажджы ўперамежку са снегам.«Звязда».Спалі.. [дзяўчаты] разам у Валіных сенцах... Раз уставала адна, другі раз — другая, уперамежку, каб устаць з жаваранкамі, прыцемкам пусціць трактар.Лобан.Мы, вучні, размяшчаліся на прыватных кватэрах, уперамежку з вайскоўцамі.Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Órdnung
f -, -en
1) пара́дак, распара́дак
~ scháffen — наве́сці пара́дак
in ~ bríngen* — прыве́сці ў пара́дак
der ~ hálber — дзе́ля пара́дку
das geht in ~! — усё ў пара́дку!, дамо́віліся!
j-n zur ~ rúfen* — закліка́ць да пара́дку каго́-н.
2) сістэматыза́цыя
3) лад (грамадскі)
4) стату́т, пра́вілы, пара́дак
5) вайск. баявы́ [пахо́дны] пара́дак; стpoй
geschlóssene ~ — самкну́ты строй
zerstréute ~ — рассыпны́ [разгрупава́ны] строй
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
перфака́рта
(ад лац. perforare = свідраваць + charta = ліст паперы)
картка стандартнай формы з прабітымі на ёй у пэўным парадку адтулінамі, што ўтрымліваюць закадзіраваную інфармацыю.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Lack
m -(e)s, -e
1) лак
2) сургу́ч
◊ fértig ist der ~! — разм. ≅ усё ў пара́дку!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)