хвароба, выражаная ў схільнасці да крывацёку ад спадчыннага паніжэння згусання крыві. У хворых на гемафілію можа быць нястача тромбапласціну — антыгемафільнага глабуліну, VIII фактару згусання крыві (гемафілія A), плазмавага кампанента тромбапласціну — IX фактару (гемафілія B), X фактару згусання крыві (гемафілія C). Найчасцей бывае гемафілія A і B; хварэюць толькі мужчыны. Адрозніваюць цяжкую, сярэднюю і лёгкую формы гемафіліі. Цяжкая форма хваробы праяўляецца пры нараджэнні дзіцяці, лёгкая — пры траўмах, хірург. аперацыях. Пры гемафіліі працэс згусання крыві вельмі запаволены, пашкоджанне нават дробнага крывяноснага сасуда выклікае працяглы крывацёк. Бывае кровазліццё ў мышцы, суставы, крывацёк са слізістых, нырак, страўнікава-кішачнага тракту і інш. Лячэнне: пераліванне крыві, антыгемафільнай плазмы і спец. прэпаратаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВАРО́НЕЖ,
горад у Расійскай Федэрацыі, цэнтр Варонежскай вобл.Засн. ў 1586. 974,1 тыс.ж. (1994). Вузел чыг. ліній і аўтадарог. Аэрапорт. Машынабудаванне і металаапрацоўка (самалётабудаванне; ракетныя рухомыя ўстаноўкі, экскаватары, с.-г. машыны, станкі; кавальска-прэсавае абсталяванне, тэхн. абсталяванне для жывёлагадоўчых ферм; вытв-сцьмед. і быт. тэхнікі; рамонт вагонаў і лакаматываў і інш.), хім. (сінт. каўчук, шыны, лакі і фарбы), хіміка-фармацэўтычная (медыкаменты), дрэваапр., лёгкая, харч.прам-сць; вытв-сцьбуд. матэрыялаў. Фізіка-хім.НДІ і інш.Ун-т, аграрны ун-т, Міжнар.ун-т камп’ютэрных тэхналогій. Ін-ты: інжынерна-буд., лесатэхн., пед., політэхн. і інш. Тэатры драм., оперы і балета і інш. Краязнаўчы і маст. музеі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
прыёмнік, ‑а, м.
1. Апарат для прыёму сігналаў, мовы, музыкі, адбіткаў, які выкарыстоўваецца ў электрасувязі, радыётэхніцы, тэлемеханіцы. Прыёмнік электрамагнітных хваль. Шумавы прыёмнік.// Апарат для прыёму радыёвяшчальных перадач; радыёпрыёмнік. Транзістарны прыёмнік. □ Ледзь чутна гучэла прыгожая музыка — працаваў прыёмнік.Шамякін.[Надзя:] — У яе няма ніякага радыё. Дык Міколка аддае свой старэнькі прыёмнік.Хомчанка.
2. Прыстасаванне для прыёму, збірання чаго‑н. Прыёмнік для сцёкавых вод. □ Праз нейкі час пачалі балець плечы, лёгкая драўляная лапата рабілася ўсё цяжэйшай і цяжэйшай, а ў прыёмнік транспарцёра ішоў ужо не такі густы струмень.Дамашэвіч.
3. Установа, якая часова прымае каго‑н. для далейшага размеркавання. Дзіцячы прыёмнік. Вайсковы прыёмнік. □ — Ізаляваць хіба яго [Андрэя Андрэевіча], адаслаць на прыёмнік, няхай на Салаўкі зноў...Лынькоў.
•••
Дэтэктарны прыёмнік — самы просты радыёпрыёмнік, звычайна з крышталічным дэтэктарам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
туз1, ‑а; мн. тузы, ‑оў; м.
1. Старшая ў сваёй масці ігральная карта з адным ачком пасярэдзіне. Піковы туз. □ Шаірка паклаў перад Бандарэнкам карту, сказаўшы: — Табе, як начальніку, туга.Асіпенка.
2.перан.; чаго або які. Разм. Багаты чалавек, высокапастаўленая, уплывовая асоба. Фінансавыя тузы Амерыкі. □ Нью-Йорк не знаў такіх падзей. Тузы глядзяць з пагардай: ідуць натоўпы цэлы дзень у Мэдзісан Сквер-Гардэн.Вялюгін.У зале было паўнютка. На пярэдніх радах сядзелі гарадскія тузы, афіцэры з жонкамі, настаўнікі.С. Александровіч.// Пра вядомага, праслаўленага ў якой‑н. галіне дзейнасці чалавека. Літаратурныя тузы. Тэатральныя тузы.// Таўстун, накормлены, напоены да адвалу. Наеўся, як туз. П’янюсенек — туз тузам.
[Польск. tuz ад ням. Daus.]
туз2, ‑а, м.
Невялікая лёгкая двухвёславая шлюпка для аднаго весляра.
[Ад англ. two — два.]
туз3, ‑а, м.
У выразе: даць тузакаму — моцна ўдарыць кулаком.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
sheer
I[ʃɪr]1.
adj.
1) лёгкі, ама́ль празры́сты
a sheer white dress — лёгкая бе́лая суке́нка
2) по́ўны, абсалю́тны
sheer exhaustion — по́ўнае зьнясі́леньне
sheer waste of time — адна́ тра́та ча́су
3) стро́мкі, стро́мы (спад, скала́), вэртыка́льны
2.
adv.
1) ца́лкам, зусі́м
2) ве́льмі стро́мка
II[ʃɪr]1.
v.i.
адхіля́цца ад ку́рсу; зваро́чваць у бок
2.
n.
адхіле́ньне ад ку́рсу
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
дляпредлог срод. для;
падару́нкі д. дзяце́й — пода́рки для дете́й;
ме́сца д. стая́нкі — ме́сто для стоя́нки;
непраніка́льна д. вады́ — непроница́емо для воды́;
д. яго́ гэ́та лёгкая спра́ва — для него́ это лёгкое де́ло;
ён до́бра развіты́ для свайго́ ўзро́сту — он хорошо́ ра́звит для своего́ во́зраста;
◊ д. адво́ду вачэ́й — для отво́да глаз;
д. прылі́ку — для прили́чия;
д. прыклёпу — для ви́димости
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пе́на ’лёгкая пузырыстая маса на паверхні вадкасцей; маса, утвораная растворам мыла’ (ТСБМ, Шат., ТС, Сл. ПЗБ), ’пена на мыльнай вадзе’ (паўн.-усх., ЛА, 3), ’пот у каня’ (Сл. ПЗБ), ’плесня’ (арш., ЛА, 4). Сюды ж пе́нка ’пенка на малацэ’ (там жа), пе́нкі ’прыгаркі (бульба); ’лупіны (ад бульбы)’ (там жа), пе́няць ’пеніцца, пакрывацца пенай’ (Сл. ПЗБ). Укр.пі́на, рус.пе́на ’пена, сліна’, польск.piana, н.-луж.pěnki ’пена’, в.-луж.pěna ’накіп’; ’сліна ля рота’, чэш.pěna ’пена, накіп’, славац.pena ’тс’, славен.pẹ́na, ст.-славен.pejna, серб.-харв.пје̏на, харв.spjȅna, макед.пена, балг.пя́на, ст.-слав.пѣны ’пена, пена ля рота’. Прасл.*pěna, роднаснымі да якога будуць літ.spáinė ’смуга пены’, ст.-прус.spoayno ’пена піва, якое бродзіць’, лац.spūma ’пена, пырскі’, pūmex ’пемза’, ст.-в.-ням.veim, ст.-інд.phḗnas (м. р.), асец.fink ’пена, накіп’ < і.-е.*(s)poi̯ + *‑mn‑o/*‑mn‑ā (Фасмер, 3, 231. з літ-рай; Аткупшчыкоў, Из истории, 233 і 235).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
zabawka
zabawk|a
ж. цацка; забаўка;
dziecinna ~a — а) дзіцячая цацка;
перан. дробязь; глупства;
to jest dla niego ~ą — гэта для яго пустая (лёгкая справа);
być ~ą w czyich rękach (czyim ręku) — быць цацкай у чыіх руках
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
przemysł, ~u
м. прамысловасць; індустрыя;
przemysł ciężki — цяжкая прамысловасць (індустрыя);
przemysł krajowy — айчынная прамысловасць;
przemysł lekki — лёгкая прамысловасць (індустрыя);
przemysł przetwórczy — пераапрацоўчая прамысловасць;
przemysł wydobywczy — здабыўная прамысловасць;
przemysł maszynowy — машынабудаўнічая прамысловасць;
podstawowe galęzie ~u — асноўныя галіны прамысловасці
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
АСІ́НА,
таполя дрыжачая (Populus tremula), лістападнае дрэва з роду таполя сям. вярбовых. Пашырана ў Еўропе і Азіі, трапляецца ў Паўн. Афрыцы. Утварае асінавыя лясы. На Беларусі расце па ўсёй тэрыторыі.
Двухдомнае ветраапыляльнае дрэва выш. да 35 м. Ствол дыяметрам да 60—100 см. Крона невялікая, рыхлая. Лісце чаргаванае, простае, круглаватае або круглавата-рамбічнае. Кветкі дробныя, сабраны ў адвіслыя цыліндрычныя каташкі. Плод — зеленавата-бурая каробачка. Насенне з пушыстым чубком, прыстасаванае, каб разносіцца ветрам. Хуткарослая і вельмі прадукцыйная на драўніну піянерная расліна. Жыве да 100 і больш гадоў. Драўніна лёгкая, мяккая. Выкарыстоўваюць у запалкавай і цэлюлозна-папяровай прам-сці, буд-ве і тарнай вытв-сці, кару, лісце і пупышкі — у медыцыне. Асн. корм для ласёў, зуброў і аленяў. Утварае мікарызу з падасінавікамі.