Verbum

ні, часц. і злуч.

1. часц. узмацн. У адмоўных сказах указвае на поўную адсутнасць чаго-н.; узмацняе адмоўе.

На небе ні хмурынкі.

Нідзе ні расінкі.

Нідзе нікога, ні аднаго чалавека.

2. часц. ўзмацн. Ужыв. ў даданых сказах у спалучэннях са словамі «як», «куды», «хто» і пад., каб падкрэсліць, што дзеянне галоўнага сказа захоўвае сваю сілу пры любых абставінах.

Як ні спяшайся, усё роўна не паспееш.

3. часц. адмоўная. Ужыв. ў спалучэннях з Р назоўнікаў у безасабовых адмоўных сказах пры катэгарычнай забароне якога-н. дзеяння.

Ні кроку далей!

4. злуч. пералічальны. Ужыв. ў адмоўных сказах пры пералічэнні пры наяўнасці адмоўя.

Не чуваць ні песень, ні гоману.

ні..., прыстаўка.

1. Ужыв. пры ўтварэнні адмоўных займеннікаў і прыслоўяў, напр.: ніхто, нішто, нічый, ніякі і інш.

2. Аддзяляецца ад адмоўных займеннікаў пры спалучэнні з прыназоўнікамі.

Ні ў якім разе.

ніадку́ль, прысл.

Ні з якога месца, ні з якога боку.

Н. няма звестак.

Н. не чуваць галасоў.

ні́бы, злуч. і часц.

1. злуч. параўнальны. Ужыв. ў параўнальных зваротах і сказах; па значэнні адпавядае злучніку «як».

Гул нарастаў, н. пры абвале.

2. злуч. тлумачальны. Выражае адценне недаверу да выказанага.

Так дакладна расказвае, н. сам бачыў.

3. часц. Выражае ўпэўненасць у адваротным, адмаўляючы магчымасць сумнення.

Н. я не клапацілася аб дзецях!

нібы́та, злуч. і часц.

Тое, што і нібы.

ні́ва, -ы, мн. -ы, ніў, ж.

1. Апрацаванае пад сяўбу або засеянае поле.

Калгасная н.

2. перан. Галіна дзейнасці.

Працуе на высакароднай ніве асветы.

нівелі́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

Геадэзічны прыбор для нівеліравання.

нівелі́равацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -руецца; зак. і незак.

Згладзіцца (згладжвацца), страціўшы свае асаблівасці.

Пад уплывам літаратурнай мовы нівеліруюцца дыялектныя асаблівасці.

|| наз. нівелі́раванне, -я, н. і нівеліро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.

нівелі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; зак. і незак., што.

1. Вызначыць (вызначаць) спецыяльнымі прыборамі вышыню пунктаў зямной паверхні над узроўнем мора або адносна якой-н. пэўнай вышыні (спец.).

2. перан. Ураўноўваючы, згладзіць (згладжваць), знішчыць (знішчаць) адрозненні паміж кім-, чым-н.

Н. асаблівасці.

|| наз. нівелі́раванне, -я, н. і нівеліро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.

нівеліро́ўшчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Спецыяліст па нівеліраванні (у 1 знач.).

|| ж. нівеліро́ўшчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.