Verbum

не́штачка, займ. неазнач. (ужыв. толькі ў Н і В; разм.).

Тое, што і нешта¹ (у 2 знач.).

А я н. знайшоў.

нешчаслі́вец, -ліўца, мн. -ліўцы, -ліўцаў, м. (разм.).

Нешчаслівы чалавек; няўдачнік.

нешчаслі́вы, -ая, -ае.

1. Які прыносіць няшчасце, гора; поўны няшчасця.

Н. дзень.

2. Такі, якому не дадзена шчасце, радасць.

Без маткі нешчаслівыя дзеткі (прыказка).

3. Які не прыносіць удачы.

Н. латарэйны білет.

4. Такі, якому не шанцуе, не спрыяе поспех.

Н. сапернік.

не́як.

1. прысл. Нейкім чынам, спосабам.

Трэба н. дабрацца дамоў.

2. прысл. Аднойчы.

Н. вясной пайшлі рыбу лавіць.

3. безас., у знач. вык., з інф. Нельга, няма як (разм.).

Дзіця н. кінуць адно.

ні, часц. і злуч.

1. часц. узмацн. У адмоўных сказах указвае на поўную адсутнасць чаго-н.; узмацняе адмоўе.

На небе ні хмурынкі.

Нідзе ні расінкі.

Нідзе нікога, ні аднаго чалавека.

2. часц. ўзмацн. Ужыв. ў даданых сказах у спалучэннях са словамі «як», «куды», «хто» і пад., каб падкрэсліць, што дзеянне галоўнага сказа захоўвае сваю сілу пры любых абставінах.

Як ні спяшайся, усё роўна не паспееш.

3. часц. адмоўная. Ужыв. ў спалучэннях з Р назоўнікаў у безасабовых адмоўных сказах пры катэгарычнай забароне якога-н. дзеяння.

Ні кроку далей!

4. злуч. пералічальны. Ужыв. ў адмоўных сказах пры пералічэнні пры наяўнасці адмоўя.

Не чуваць ні песень, ні гоману.

ні..., прыстаўка.

1. Ужыв. пры ўтварэнні адмоўных займеннікаў і прыслоўяў, напр.: ніхто, нішто, нічый, ніякі і інш.

2. Аддзяляецца ад адмоўных займеннікаў пры спалучэнні з прыназоўнікамі.

Ні ў якім разе.

ніадку́ль, прысл.

Ні з якога месца, ні з якога боку.

Н. няма звестак.

Н. не чуваць галасоў.

ні́бы, злуч. і часц.

1. злуч. параўнальны. Ужыв. ў параўнальных зваротах і сказах; па значэнні адпавядае злучніку «як».

Гул нарастаў, н. пры абвале.

2. злуч. тлумачальны. Выражае адценне недаверу да выказанага.

Так дакладна расказвае, н. сам бачыў.

3. часц. Выражае ўпэўненасць у адваротным, адмаўляючы магчымасць сумнення.

Н. я не клапацілася аб дзецях!

нібы́та, злуч. і часц.

Тое, што і нібы.

ні́ва, -ы, мн. -ы, ніў, ж.

1. Апрацаванае пад сяўбу або засеянае поле.

Калгасная н.

2. перан. Галіна дзейнасці.

Працуе на высакароднай ніве асветы.