Секс ‘усё тое, што адносіцца да палавога жыцця’. Запазычана з англ. sex ‘полавая схільнасць’, sexy ‘сексуальна заклапочаны’, першапачаткова значыла ‘натуральны пол’, што з лац. sexus ‘пол’, роднаснага secāre ‘рэзаць, дзяліць’, г. зн. ‘частка, падзел’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Таке́е ’такое’ (хойн., Шатал.), таке́й ’такі’ (Нас., Юрч. СНС). Дыялектныя формы ад такі́ (гл.) па тыпу тэе, тэй ’тое, той’ (гл.), што ўзніклі, паводле Карскага (1, 155), фанетычным шляхам з адпаведных форм на ‑ой.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дух, -у і -а, м.

1. -у. Свядомасць, мысленне, псіхічныя здольнасці, тое, што прымушае да дзеянняў, дзейнасці; пачатак, што вызначае паводзіны, дзеянні.

У здаровым целе здаровы д.

2. -у. Унутраная маральная сіла.

Высокі баявы д.

Ваяўнічы д.

3. -а, мн. -і, -аў. У рэлігійна-містычных уяўленнях: бесцялесная звышнатуральная істота.

Святы д.

Злы д.

Нячысты д.

4. -у, перан., чаго. Змест, сапраўдны сэнс, адметная адзнака чаго-н.

Па духу закона.

Адчуць д. часу.

5. -у. Тое, што і дыханне (разм.).

Д. займае.

Д. перавесці.

6. -у. Тое, што і паветра (разм.).

Лясны д.

7. -у. Тое, што і пах (разм.).

Цяжкі д.

◊

Выматаць духі (разм.) — давесці да знямогі.

Духу баяцца (разм.) — адчуваць страх пры адным упамінанні каго-н.

Каб і духу чыйго не было (разм.) — аб рашучым патрабаванні чыйго-н. выдалення.

Падаць духам — траціць надзею, адчайвацца.

Святым духам (разм., жарт., іран.) — невядома чым, нічым (жыць, існаваць).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

знаць¹, зна́ю, зна́еш, зна́е; незак.

1. Тое, што і ведаць (у 1—5 знач.).

2. інф., у знач. вык. Відаць, можна заўважыць (уст.).

З. па слядах, што тут прайшоў воўк.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

капіта́льны, -ая, -ае.

Грунтоўны, асноўны, карэнны, вельмі важны.

Капітальнае даследаванне.

○

Капітальная сцяна — асноўная сцяна, якая служыць апорай для даху.

Капітальныя ўкладанні (спец.) — тое, што і капіталаўкладанне.

|| наз. капіта́льнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

нашаты́р, -у́, м.

1. Хлорысты амоній.

2. Тое, што і нашатырны спірт.

|| прым. нашаты́рны, -ая, -ае.

○

Нашатырны спірт — водны раствор аміяку, празрыстая, бясколерная вадкасць з вострым пахам (выкарыстоўваецца ў медыцыне).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

няві́нны, -ая, -ае.

1. Маральна чысты, бязгрэшны.

Нявіннае дзіця.

2. Наіўны, прастадушны.

Нявінныя словы.

3. Бяскрыўдны, бясшкодны.

Нявіннае какецтва.

4. Цнатлівы.

5. Тое, што і невінаваты.

|| наз. няві́ннасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

паднаці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; зак., на каго-што (разм.).

Тое, што і націснуць (у 1, 2 і 4 знач.).

П. на дзверы.

П. і выканаць заданне.

П. на вучобу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

падсці́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.

1. гл. падаслаць².

Легчы на саламяную падсцілку.

2. Тое, што і подсціл (у 2 знач.).

|| прым. падсці́лачны, -ая, -ае.

П. матэрыял.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

нагаво́р, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Тое, што і паклёп.

Арыштаваны па нагаворы.

2. У народных павер’ях: заклінанне, якое мае магічную сілу.

|| прым. нагаво́рны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)