C5H9N3, тканкавы гармон мясц. ўздзеяння, медыятар нерв. сістэмы, біягенны амін. Ёсць у значнай колькасці ў неактыўнай звязанай форме ў тлустых клетках розных органаў і тканак жывёл і чалавека (лёгкіх, печані, скуры), а таксама базафілах крыві. Утвараецца ў выніку дэкарбаксіліравання гістыдзіну. Пры ўзаемадзеянні антыгену (алергена) з малекуламі імунаглабулінаў, звязаных з тлустымі клеткамі, адбываецца вызваленне з клетак сакраторных пузыркоў, у якіх ёсць гістамін, што можа з’яўляцца прычынай алергічных рэакцый арганізма. Гістамін выступае ў ролі сігнальнай малекулы, як хімічны медыятар выклікае расшырэнне крывяносных капіляраў і павышэнне іх пранікальнасці, звужэнне буйных сасудаў, скарачэнне гладкай мускулатуры, рэзка павялічвае сакрэцыю салянай к-ты ў страўніку.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ка́дмій
(н.-лац. cadmium, ад гр. kadmeia = цынкавая руда)
1) хімічныэлемент, серабрыста-белы метал, які знаходзіцца пераважна ў цынкавых рудах;
2) жоўтая фарба розных адценняў, якая прымяняецца ў алейным жывапісе, кераміцы і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
дэтана́цыя
(фр. détonation, ад лац. detonare = загрымець)
1) хуткі хімічны працэс, які суправаджаецца выдзяленнем цяпла і скорасць распаўсюджання якога большая за скорасць гуку ў дадзеным рэчыве;
2) імгненнае загаранне выбуховага рэчыва, выкліканае выбухам другога рэчыва.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕРЫ́ЛІЙ
(лац. Beryllium),
Ве, хімічны элемент II групы перыядычнай сістэмы. Ат. н. 4, ат. м. 9,012. Колькасць у зямной кары 6·10-4% (па масе). Названы ад мінералу берыл, з якога ўпершыню атрыманы. Трапляецца ў прыродзе таксама як мінералы фенакіт, хрызаберыл.
Серабрыста- шэры метал, tпл 1287 °C, шчыльн. 1,8445·103кг/м³. На паветры ўтварае ахоўную плёнку з берылію аксіду, узаемадзейнічае з кіслотамі, шчолачамі, пры награванні — з кіслародам, азотам, вугляродам, серай. Выкарыстоўваецца як кампанент медных, нікелевых, жал. і інш. сплаваў; у авіябудаўніцтве, у ракетнай і ядз. тэхніцы, электратэхніцы і электроніцы. Таксічны, мае канцэрагеннае і алергічнае дзеянне, выклікае захворванні скуры, лёгкіх і бронхаў. ГДК у пітной вадзе 0,0002 мг/л. Злучэнні берылію таксічныя.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
бор1, ‑у, М у бары; мн. бары, ‑оў; м.
Стары густы сасновы лес, які расце на высокім месцы. Векавы бор. Цёмны бор. □ Верасы пад лісцем спалі, Бор зялёны гнуўся, Недзе пелі ў цёмнай далі Журавы ды гусі.Купала.Бягу думкай у край далёкі, У лес цёмны, у бор высокі.Цётка.
•••
Карабельны бор — высокі, прыгодны для суднабудавання, сасновы бор.
бор2, ‑у, м.
Хімічны элемент, які ўваходзіць у састаў многіх мінералаў. Бор і яго спалучэнні прымяняюцца ў ядзернай тэхніцы, а таксама ў медыцыне і сельскай гаспадарцы.
[Ад лац. borax.]
бор3, ‑а, м.
Стальны свердзел, які ўжываецца ў зубалячэбнай справе.
[Ад ням. Bohrer — свердзел.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
breakdown
[ˈbreɪkdaʊn]1.
n.
1) сапсуцьцё n., злом -у, пало́м -у m., ава́рыя f.
breakdown of the car engine — злом мато́ра ў а́ўце
2) заняпа́д -у m.; упа́дак -ку m.; заняпа́д сі́лаў; зьнясі́леньне n.
a nervous breakdown — нэрво́вы зрыў
3) разьмеркава́ньне n.; разьдзяле́ньне на катэго́рыі; клясыфіка́цыя f; схе́ма арганіза́цыі
4) хімі́чны раскла́д, ана́ліз -у m.
2.
adj.
рамо́нтны, авары́йны
a breakdown crew — рамо́нтная брыга́да
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
plant
[plænt]1.
n.
1) расьлі́на, расьці́на f.
2) расса́да f. (гаро́дніны, кве́так); флянс -а, са́джанец-ца́m. (дрэ́ваў, кусто́ў)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
віра́ж
(фр. virage = паварот; змена колеру)
1) паварот на вялікай хуткасці самалёта, карабля з нахілам набок або паварот па крывой аўтамабіля, матацыкла, веласіпеда;
2) паварот спартыўнай дарожкі з ухілам унутр;
3) хімічны раствор для надання пэўнага колеру фатаграфічным здымкам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
fabryka
ж. фабрыка, завод;
fabryka zapałek — запалкавая фабрыка;
fabryka papieru — папяровая фабрыка, паперня;
fabryka samochodów — аўтамабільны завод;
fabryka wagonów — вагонабудаўнічы завод;
fabryka chemiczna — хімічны завод;
fabryka maszyn — машынабудаўнічы завод;
fabryka odzieżowa — швейная фабрыка;
fabryka włókiennicza — тэкстыльная фабрыка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
тыта́н1, ‑а, м.
1. У старажытнагрэчаскай міфалогіі — бажаство з ліку волатаў, якое змагалася з багамі Алімпа, а таксама нашчадак волатаў.
2.перан. Чалавек вялікага таленту, надзвычайнае розуму. Які віхар воплескаў заўсёды раздаваўся, калі ў прэзідыуме паказвалася гэта магутная фігура тытана чалавечай мыслі [А. М, Горкага].Купала.Ф. Энгельс, характарызуючы выдатных дзеячаў эпохі Адраджэння, назваў іх тытанамі па сіле думкі, страсці і характару, па шматбаковасці і вучонасці.Алексютовіч.
[Грэч. titanos.]
тыта́н2, ‑у, м.
Хімічны элемент, цвёрды метал серабрыста-белага колеру, які шырока выкарыстоўваецца ў караблебудаванні, ракетнай і авіяцыйнай тэхніцы.
тыта́н3, ‑а, м.
Вялікі кіпяцільнік асобай канструкцыі. — А ты бачыла, што ўжо тытан закіпеў? — звяртаецца да Вольгі Фрося.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)