Verbum

згарну́цца, згарну́ся, зго́рнешся, зго́рнецца; згарні́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Скруціцца трубкай.

Ватман згарнуўся ў скрутак.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Загнуўшыся з краёў, закрыцца (пра пялёсткі, лісце).

3. Легчы, сагнуўшыся, скруціцца.

З. пад дрэвам і заснуць.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Скараціцца, зменшыцца.

Прадпрыемства згарнулася.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра вадкасць: загусцець, утварыўшы камячкі.

Кроў згарнулася.

|| незак. зго́ртвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

пагража́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каму і без дап. Рабіць пагражальны жэст рукой.

П. кулаком.

2. каму і чым. Папярэджваць з пагрозай пра што-н.

П. вайной.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), чым. Служыць прыметай (чаго-н. небяспечнага, непрыемнага).

Рака пагражае разлівам.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каму-чаму. Пра што-н. дрэннае, што з’яўляецца пагрозай каму-, чаму-н.

Пагражае гангрэна.

|| зак. пагразі́ць, -ражу́, -ро́зіш, -ро́зіць (да 1 знач.).

пазна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. каго-што. Прызнаць у кім-, чым-н. знаёмага, знаёмае.

Пакой быў такі чысты, што яго нельга было п.

2. Тое, што і апазнаць.

3. каго-што. Зразумець, набыць веды пра што-н., атрымаць сапраўднае ўяўленне пра каго-, што-н. (кніжн.).

П. тайны Сусвету.

П. народнае жыццё.

4. што. Зведаць, перажыць (кніжн.).

П. гора.

|| незак. пазнава́ць, -наю́, -нае́ш, -нае́; -наём, -наяце́, -наю́ць.

|| наз. пазна́нне, -я, н. (да 3 знач.).

мядзве́дзь, -я, мн. -і, -яў, м.

1. Вялікая драпежная млекакормячая жывёліна сямейства мядзведзевых з густой поўсцю і тоўстымі нагамі.

Буры м.

Белы м.

2. перан. Пра няўклюднага, непаваротлівага чалавека (разм.).

◊

Дзяліць шкуру незабітага мядзведзя (разм.) — размяркоўваць прыбытак, якога ў наяўнасці яшчэ няма.

Мядзведзь на вуха наступіў каму (разм., жарт.) — пра чалавека, у якога адсутнічае музыкальны слых.

|| прым. мядзве́джы, -ая, -ае.

Мядзведжыя сляды.

Мядзведжае футра.

Мядзведжая паходка (перан.).

◊

Мядзведжы куток (разм.) — аддаленае, глухое месца.

наско́чыць, -ко́чу, -ко́чыш, -ко́чыць; зак.

1. на каго-што. З ходу, з разгону наткнуцца на каго-, што-н.

Н. на плот.

2. на каго (што). Раптоўна накінуцца, напасці на каго-н.

Мядзведзь наскочыў на чалавека.

3. Нечакана з’явіцца (прыехаць, прыйсці і пад.).

Партызаны наскочылі з лесу.

4. перан. Раптоўна ўзнікнуць, пачацца і г.д. (пра вецер, мяцеліцу і пад.).

Наскочыў мароз.

5. Пра час, пару года: хутка надысці, настаць (разм.).

А тут і жніво наскочыла.

глядзе́цца, -джу́ся, -дзі́шся, -дзі́цца; -дзі́мся, гледзіце́ся, -дзя́цца; -дзі́ся; незак.

1. у што. Глядзець на сваё адлюстраванне ў чым-н.

Г. ў люстэрка.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Успрымацца: пра фільм, пастаноўку і пад.

Спектакль глядзіцца з увагай.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра рэч, прадмет: добра выглядаць, дэманстраваць свае лепшыя якасці.

Касцюм добра глядзіцца.

|| зак. паглядзе́цца, -гляджу́ся, -глядзі́шся, -глядзі́цца; -глядзі́мся, -гледзіце́ся, -глядзя́цца; -глядзі́ся (да 1 знач.).

клапаці́цца, -пачу́ся, -по́цішся, -по́ціцца; незак.

1. па кім-чым, каля каго-чаго. Старанна і дбайна займацца чым-н.; працаваць над чым-н.; працаваць над чым-н.

К. па справе.

К. каля гаспадаркі.

2. без дап. і з дадан. Непакоіцца, турбавацца з выпадку чаго-н.

Гаспадыня пачала к., дзе каго пасадзіць.

3. аб кім-чым і пра каго-што. Праяўляць клопат аб кім-, чым-н.

К. пра ўнукаў.

|| зак. паклапаці́цца, -пачу́ся, -по́цішся; -по́ціцеся.

ручны́, -а́я, -о́е.

1. гл. рука.

2. Прызначаны, прыстасаваны для рук.

Р. гадзіннік (наручны). Р. багаж (які можна везці пры сабе).

3. Які робіцца рукамі; які прыводзіцца ў дзеянне рукамі.

Ручная вышыўка.

Ручная граната (для кідання рукой). Р. набор (друкарскі).

4. Пра работу, падлікі: не аўтаматычны (спец.).

Ручныя вылічэнні.

5. Пра звера, птушку: прыручаны, які прывык да чалавека.

Ручная вавёрка.

Р. арол.

○

Ручны продаж —

1) гандаль з рук;

2) у аптэцы: продаж без рэцэптаў.

салаве́й, -лаўя́, мн. -лаўі́, -лаўёў, м.

1. Буравата-шэрая маленькая пеўчая птушка атрада вераб’інападобных, якая вылучаецца прыгожым спевам.

Ля рэчкі зацёхкаў с.

2. перан. Пра чалавека, які славіцца чыстым, прыгожым голасам, выключным вакальным майстэрствам (разм.).

3. перан. Пра гаваруна, балбатуна, які прыгожа гаворыць, многа абяцае (іран.).

◊

Пець (залівацца) салаўём — гаварыць красамоўна, з захапленнем.

|| ласк. салаве́йка, -і, мн. -і, -аў, м. і сало́ўка, -і, мн. -і, -аў, м. (нар.-паэт.).

|| прым. салаўі́ны, -ая, -ае.