аб’язджа́ць несов.
1. объезжа́ть, изъе́зживать;
2. (приучать к езде — лошадь) объезжа́ть, наезжа́ть, нае́зживать, выезжа́ть, вые́зживать;
3. (испытывать пробной ездой) обка́тывать;
4. (укатывать дорогу ездой) наезжа́ть, нае́зживать, обка́тывать;
1-4 см. аб’е́здзіць;
5. (проезжать стороной или вокруг) объезжа́ть;
6. (бывать в разных местах) объезжа́ть;
7. (смещаться вниз) оседа́ть; ополза́ть;
5-7 см. аб’е́хаць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заляце́ць сов.
1. (летя, оказаться высоко или далеко) залете́ть, улете́ть;
самалёт ~це́ў за паля́рны круг — самолёт залете́л за поля́рный круг;
2. (во время перелёта остановиться где-л.) залете́ть;
~це́лі забра́ць по́шту — залете́ли забра́ть по́чту;
3. (летя, влететь куда-л.) залете́ть; (о птицах — ещё) запорхну́ть;
у се́нцы ~це́ла пту́шка — в се́ни залете́ла (запорхну́ла) пти́чка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
са предлог с род., вин. и твор. (употребляется вместо «з» перед словами, начинающимися с двух или более согласных, если первая из них с, з, ж, м, ш) с, со;
прыбра́ць пасу́ду са стала́ — убра́ть посу́ду со стола́;
з’еў са жме́ню я́гад — съел с горсть я́год;
по́йдзем са мной — пойдём со мной;
см. з
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шчыт, род. шчыта́ м.
1. в разн. знач. щит;
во́ін са ~то́м — во́ин со щито́м;
ш. для снегазатрыма́ння — щит для снегозадержа́ния;
ш. плаці́ны — щит плоти́ны;
размеркава́льны ш. — распредели́тельный щит;
стральба́ па ~та́х — стрельба́ по щита́м;
2. архит. щипе́ц;
◊ падня́ць на ш. — подня́ть на щит;
са ~то́м ці на шчыце́ — со щито́м или на щите́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ката́ть несов.
1. кача́ць;
ката́ть мяч кача́ць мяч;
2. (возить) вазі́ць, ката́ць;
ката́ть кого́-л. в автомоби́ле, на ло́дке вазі́ць (ката́ць) каго́-не́будзь у аўтамабі́лі, на ло́дцы;
3. (быстро или много ездить) прост. е́здзіць;
он на па́ре лошаде́й взад и вперёд ката́ет ён на па́ры ко́ней уза́д і ўпе́рад е́здзіць;
4. (придавать округлую форму) кача́ць;
ката́ть из хле́ба ша́рики кача́ць з хле́ба ша́рыкі;
5. (разглаживать при помощи катка, валька) кача́ць;
ката́ть бельё кача́ць бялі́зну;
6. (плющить или вытягивать) техн. кача́ць;
ката́ть листово́е желе́зо кача́ць ліставо́е жале́за;
7. (выделывать из битой шерсти) валі́ць;
ката́ть ва́ленки валі́ць валёнкі;
8. (стремительно, энергично что-л. делать — писать, танцевать и т. д.) перен., прост. (писать) піса́ць, страчы́ць; (танцевать) танцава́ць, скака́ць;
ката́ть дра́мы піса́ць (страчы́ць) дра́мы;
ката́ть трепака́ танцава́ць (скака́ць) трапака́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дада́ць сов.
1. (дать недостающее) дода́ть;
аста́тнія гро́шы дада́м за́ўтра — остальны́е де́ньги дода́м за́втра;
2. мат. приба́вить;
да трох д. чаты́ры — к трём приба́вить четы́ре;
3. (сказать или написать в дополнение к чему-л.) доба́вить, приба́вить;
да ска́занага не́чага д. — к ска́занному не́чего доба́вить (приба́вить);
4. (присоединить) приложи́ть;
да зая́вы трэ́ба д. характары́стыку — к заявле́нию ну́жно приложи́ть характери́стику
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нагрэ́ць сов.
1. (сделать горячим или тёплым) нагре́ть; (до высокой температуры — ещё) накали́ть, раскали́ть; (воды и т.п. — ещё) согре́ть;
со́нца ~рэ́ла пясо́к — со́лнце нагре́ло песо́к;
н. жале́за дачы́рвана — нагре́ть (накали́ть, раскали́ть) желе́зо до́красна́;
н. кацёл вады́ — согре́ть котёл воды́;
2. (помещение) натопи́ть;
3. перен., разг. (обмануть) нагре́ть;
н. на мільён рублёў — нагре́ть на миллио́н рубле́й;
◊ н. ру́кі — нагре́ть ру́ки
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узвыша́цца несов.
1. (о строящемся здании, сооружении) возвыша́ться; возводи́ться;
2. (увеличиваться) повыша́ться; (о цене — ещё) вздува́ться;
3. (приобретать более высокое общественное положение или значение) возвыша́ться, поднима́ться;
1-4 см. узвы́сіцца;
4. (о голосе) возвыша́ться;
5. (выделяться высотой) возвыша́ться; вы́ситься;
уздо́ўж набярэ́жнай ~ша́ліся буды́нкі — вдоль на́бережной возвыша́лись (вы́сились) зда́ния;
6. страд. возвыша́ться; возводи́ться; повыша́ться; вздува́ться; поднима́ться; см. узвыша́ць 1-4
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
які́-не́будзь, род. яко́га-не́будзь мест. неопр., м.
1. (тот или иной) како́й-нибудь, како́й-л.;
2. (какой-л. из нескольких) како́й-нибудь, кото́рый-нибудь, кото́рый-л.;
вазьмі́ які́-не́будзь з гэ́тых біле́таў — возьми́ кото́рый-нибудь (кото́рый-л.) из э́тих биле́тов;
3. разг. (не больше чего-л.) како́й-нибудь;
які́х-не́будзь два-тры ты́дні — каки́х-нибудь две-три неде́ли
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГО́Я, Гоя-і-Лусьентэс (Goya y Lucientes) Франсіска Хасэ дэ (30.3.1746, Фуэндэтодас, каля г. Сарагоса, Іспанія — 16.4.1828), іспанскі жывапісец, гравёр. З 1760 вучыўся ў Сарагосе ў мясц. мастака Х.Лусана-і-Мартынеса. Каля 1769 наведаў Італію, у 1771 вярнуўся ў Сарагосу, дзе стварыў фрэскі ў духу італьян. барока (размалёўка бакавога нефа царквы Нуэстра Сеньёра дэль Пілар). З 1773 працаваў у Мадрыдзе, у 1776—80 і 1786—91 выканаў для каралеўскай мануфактуры больш за 60 кардонаў для шпалер, адметных насычаным каларытам і радасным светаадчуваннем. У 1790 абраны ў Мадрыдскую АМ (з 1785 віцэ-дырэктар, з 1795 дырэктар яе жывапіснага аддзялення), у 1786 прызначаны прыдворным жывапісцам, з 1799 «першы жывапісец караля». Адначасова ў творчасці Гоя ўзмацняюцца рысы трагізму, глыбіня крытычнага ўспрымання рэчаіснасці, непрыязнасць да феад.-клерыкальнай Іспаніі «старога парадку». Пачварнасць яе маральных, духоўных і паліт. асноў ён раскрываў у серыі з 80 афортаў «Капрычас» (з каментарыямі мастака, 1797—98), у якой спалучаны гратэск і рэальнасць, алегорыя і фантастыка. У 1790-я — пач. 1800-х г. росквіту дасягнула яго партрэтная творчасць, у якой адчуванне адзіноты (партрэт сеньёры Бермудэс), мужнае процістаянне і выклік усяму навакольнаму (партрэт Ф.Гіймардэ, 1798), прыгажосць маладой жанчыны («Маха аголеная» і «Маха апранутая», каля 1802). Цудоўны па вастрыні і пераканальнасці характарыстык групавы партрэт «Сям’я караля Карла IV» (1800). Глыбокім гістарызмам, пратэстам напоўнены карціны Гоя, прысвечаныя барацьбе супраць франц. інтэрвенцыі («Расстрэл паўстанцаў у ноч 3 мая 1808 года», 1814), серыя афортаў «Бедствы вайны» (82 аркушы, 1810—20), якая па-філасофску асэнсоўвае лёс народа. Цяжкая хвароба прывяла мастака да частковай страты зроку і поўнай глухаты. У творах таго часу пераважаюць трагічная разгубленасць, кашмарная фантастычнасць вобразаў (фрэскі «Дома глухога», графічная серыя з 22 аркушаў «Дыспаратэс»; усе ў 1819—23). З 1824 Гоя жыў у Францыі, пісаў партрэты сяброў, асвойваў тэхніку літаграфіі. Уплыў яго творчасці на жывапіс і графіку меў і мае агульнаеўрап. характар.
Літ.:
Прокофьев В.Н. «Капричос» Гойи. М., 1970;
Фейхтвангер Л. Гойя, или Тяжкий путь познания: Пер. с нем. 2 изд. М., 1959;
Ортега-и-Гассет Х. Гойя // Ортега-и-Гассет Х. «Дегуманизация искусства» и другие работы: Пер. с исп. М., 1991.
т. 5, с. 376
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)