гры́дня
1. Дом, хата (Археагр. I, 148, Віц. XVI ст. Летапісец Ал. Гвагнін). Тое ж гры́ня (Віц. XVI ст. летапісец Гвагнін, Рам. 1912, 174. I. Пташнікаў. Чакаў у далёкіх Грынях, 1962).
2. Гумно, дзе складалі збожжа («Наша ніва»), 1914, № 38, 3).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
мо́гілкі Месца, дзе хаваюць нябожчыкаў (БРС). Тое ж магі́лкі (Віц., Гродз. Маг. ДАБМ, к. 318), могліцы (Брэсц., Маладз., Мін., Пін., Сал., Тур. ДАБМ), магі́льнік (Ашм., Брасл., Віц., Маг. ДАБМ), могальні́к (Маладз. ДАБМ), магі́ліцы (Івац.), магі́лле (Краснап. Бяльк., Мін.), могільнік (Др.-Падб.), молі́ца (Гродз., Івац., Лагіш.), магі́ляцы (Віл.), пясок, дом, ша́хты (Слаўг.), духоні́на рошча (Магілёў), божая ні́ва (Віц. Нік. 1907), мы́нка (Мін. губ. Мядзв.).
□ в. Магіліцы Івац.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
атме́л Мелкае месца ў возеры ў выглядзе пясчанай касы (Віц. Нік. 1895). Тое ж вотміль, вотыміль (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
мачу́ла Прыродная, зарослая травой і лазняком сажалка, балотная лужына; круглая старыца (Віц. Нік. 1895).
□ в. Мачу́ліна Ваўк.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
су́дня Ст.-бел. Месца старажытнага суда.
□ р. Су́дня, в. Судня Віц. (Рам. Мат.), в. Су́днікі Кузн., Валож.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
успо́л
1. Штучная вялікая сажалка, пераважна сярод вёскі (Віц. Нік. 1895).
2. Рака ніжэй плаціны (Беш. Касп.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
ато́ка
1. Глыбокі рукаў ракі, рэчкі або возера; старажытнае рэчышча (Віц. Нік. 1895, Смален. Дабр.).
2. Востраў (Дзіс.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
паўздаро́жжа Месца, паласа ўздоўж дарогі (Слаўг.). Тое ж пры́даражжа, пры́дараж, прыдарожжа (Слаўг.).
□ ф-к Прыдарожжа (Віц. К. 1851).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Зяпа ’пашча’. Рус. дыял. зяпа калуж. ’рот’, дан. ’крыклівы чалавек’, серб.-харв. зја̑п ’адтуліна’. Параўн. зіепа́ті ’ледзь дыхаць’ (Сл. паўн.-зах.), віц. зіпа́ць ’раўці’ (Касп.). Параўн. славац. ziapať ’крычаць, раўці’, балг. зяпам ’стаю з адкрытымі вуснамі’, макед. зјапа ’ззяць (быць адкрытым)’, рус. зя́пать, зепа́ть ’зяваць, крычаць’, укр. зіпа́ти ’крычаць’, польск. ziepać, zipać ’цяжка дыхаць’. Зяпа — бязафіксны назоўнік ад дзеяслова *зяпа́ць ’адкрываць (пашчу)’ < прасл. zěpati. Параўн. літ. žiopsóti ’быць разявакай’, ст.-ісл. geipa ’балбатаць’, нарв. geipa ’адкрываць’, ням. geifen, geipen ’быць разявакай’. І.‑е. аснова тая ж, што ў зяваць, ззяць, зяхаць (гл.) з пашырэннем ‑p‑: *gʼhoi‑p‑, *gʼhei‑p‑. Фасмер, 2, 94–95; БЕР, 1, 671.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лоўж, лоўш ’галлё, скінутае ў кучу’, ’куча галля’ (Бяльк., Некр., Шат., Янк. 2, ТСБМ; Сл. ПЗБ; староб., Мат. дыял. канф.; кліч., Маладосць, 6, 1975), ц.-палес. ловж, лёўж, ливж, лимж, ломж, ломж, лож, лемж ’тс’ (ЛАПП, Бел.-укр. ізал.), лоўж ’куча ўвогуле’ (Янк. 2; ст.-дар., Нар. сл.), ’куча бруднай бялізны’, ’вялікая колькасць чаго-небудзь’, ’рэчы, складзеныя ў пэўным парадку’, ’рыззё’ (Сл. ПЗБ), віц. лоўжа ’курган’ (Яшк.). Старажытны літуанізм (Арашонкава і інш., БЛ, 3, 30), параўн. літ. láužas ’куча галля’ (Урбуціс, Baltistica, 5, 64; Толстой, Лекс. балтызмы, 48; Непакупны, Связи, 187; Чарапанава, Бел.-рус. ізал., 123). Гл. таксама лаўж ’тс’. Сюды ж лоўжышча ’беспарадак’ (лаг., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)