чацвярці́на, ‑ы, ж.
Разм.
1. Адна чацвёртая частка бервяна, распілаванага ўдоўж па двух узаемна-перпендыкулярных дыяметрах.
2. Старажытная пасудзіна ёмістасцю ў адну чацвёртую частку вядра.
3. Адна чацвёртая частка чаго‑н. Чацвярціна яблыка. Чацвярціна тушы.
4. Тое, што і чацвяртак (у 2 знач.). [Зубковіч:] — А многа гэтай самай зямлі дома? [Мікіта:] — Так, трохі... На адзінаццаць душ чацвярціна. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чуба́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Птушка, якая мае на галаве чуб (звычайна пра курыцу). Уверсе, на галлі, шмыгае чорнагаловая слаўка, скача, папіскваючы, чубаткасініца, асыпаючы на мяне старыя шыпулькі. Хомчанка. Певень дык той наогул перабраўся на астравок сярод двух рукавоў ракі і пахаджае там у таварыстве трох чубатак, відаць, найбольш адданых і смелых. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчы́калатка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Сучляненне касцей галёнкі з касцямі ступні, якое выдаецца па баках нагі. Шчыкалаткі былі загорнуты анучамі, якія былі запраўлены ў салдацкія чаравікі. Новікаў. // Абл. Сучляненне касцей на пальцах рук. [Парфеніха] пастукала шчыкалаткамі пальцаў аб паліваны бок. Баранавых. Плашч настываў, карабаціўся на холадзе і рэзаў ля шчыкалатак голыя рукі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчы́льна, прысл.
1. Прысл. да шчыльны.
2. Вельмі цесна, ушчыльную (прыціснуўшы, далучыўшы адно да другога). Аб чым жа думаў хлопчык? Відаць, аб чымсьці важным і сур’ёзным, бо губы яго былі шчыльна самкнуты. Колас. Купальнік шчыльна абцягваў.. кволыя і пяшчотныя плечы [жанчыны]. Караткевіч. // Наглуха, так, каб не было ніякіх прамежкаў, адтулін. Оля шчыльна прыпыніла дзверы і замкнула іх знутры. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эксперыме́нт, ‑у, М ‑нце, м.
1. Навукова пастаўлены дослед. Ставіць эксперымент. □ Нядаўна вучоныя правялі эксперымент: перасялілі пяць зуброў на ўзбярэжжа Беразіны. «Маладосць».
2. Спроба ажыццявіць што‑н. якім‑н. чынам. Следчы быў задаволены сваім псіхалагічным эксперыментам — не кожнага ж можна ўзяць суровасцю, пагрозамі. Сабаленка. [Кліент:] — Усё рабілася так, быццам праводзілі эксперымент на выпрабаванне маіх не рваў. «Звязда».
[Лац. experimentum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
полови́на
1. палаві́на, -ны ж., пало́ва, -вы ж.;
полови́на тре́тьего палаві́на (пало́ва) на трэ́цюю;
2. (часть помещения) уст. палаві́на, -ны ж.;
пара́дная полови́на до́ма пара́дная палаві́на до́ма;
◊
моя́ полови́на мая палаві́на;
середи́нка на полови́ну (на полови́не) а) ні сёе ні то́е; б) (посредственный) сярэ́дні, ніштава́ты, та́к сабе;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
бе́гаць I несов., в разн. знач. бе́гать; (суетиться — ещё) мета́ться; (в хлопотах, занятиях — ещё) мота́ться; (ища чего-л. — ещё) ры́скать; (ходить торопясь — ещё) носи́ться; (ухаживать — ещё) ударя́ть;
па ву́ліцы бе́гаюць дзе́ці — по у́лице бе́гают де́ти;
саба́кі бе́гаюць па ле́се — соба́ки ры́щут по́ лесу;
б. за дзяўча́тамі — ирон. бе́гать (ударя́ть) за де́вушками;
б. па ўстано́вах — бе́гать (мота́ться) по учрежде́ниям;
па́льцы бе́гаюць па кла́вішах — па́льцы бе́гают по кла́вишам;
◊ во́чы так і бе́гаюць — глаза́ так и бе́гают;
~ае як шалёны — но́сится как угоре́лый;
мура́шкі бе́гаюць па спі́не — мура́шки бе́гают по спине́;
па завуго́ллі б. — шныря́ть по закоу́лкам
бе́гаць II несов., разг. (о корове) быть в те́чке
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
разысці́ся сов., в разн. знач. разойти́сь; (в разных направлениях — ещё) разбрести́сь; (об опухоли — ещё) рассоса́ться; (развеяться, исчезнуть — ещё) рассе́яться; (наполнить собой, своим запахом — ещё) распространи́ться;
каро́вы разышлі́ся па по́лі — коро́вы разошли́сь (разбрели́сь) по по́лю;
маршчы́ны на лбе разышлі́ся — морщи́ны на лбу разошли́сь;
гро́шы разышлі́ся — де́ньги разошли́сь;
пухлі́на разышла́ся — о́пухоль разошла́сь (рассоса́лась);
р. з жо́нкай — разойти́сь с жено́й;
р. ў по́глядах — разойти́сь во взгля́дах;
масні́чыны разышлі́ся — полови́цы разошли́сь;
дождж разышо́ўся — дождь разошёлся;
так разышо́ўся, што і суня́ць не́льга — так разошёлся, что и уня́ть нельзя́;
тума́н разышо́ўся — тума́н рассе́ялся;
◊ р. на ўсе за́стаўкі — разойти́сь вовсю́;
даро́гі разышлі́ся — пути́ (доро́ги) разошли́сь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Qui me amat, amat et canem meum
Хто любіць мяне, любіць і майго сабаку.
Кто любит меня, любит и мою собаку.
бел. Любіш мяне, дык любі і мае. Зяць цешчынага ката пятнаццаць гадоў на «вы» заве.
рус. Любишь меня, так люби и собачку мою. Любишь меня, люби и мою родню. Пригрел меня, так корми и коня. Кто гостю рад, тот и собачку его накормит.
фр. Qui m’aime, aime mon chien (Кто любит меня, любит и мою собачку).
англ. Love me, love my dog (Любишь меня, люби мою собачку).
нем. Wer schlägt meinen Hund, der liebt mich nicht von Herzensgrund (Кто бьёт мою собаку, тот не любит меня до глубины сердца).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ita crede amico, ne sit inimico locus
Давярай сябру так, каб ён не зрабіўся падобным да ворага.
Доверяй другу так, чтобы он не сделался похож на врага.
бел. Дружыць дружы, ды камень за пазухаю дзяржы.
рус. Бойся друга как врага. Друг до поры тот же недруг. Дружба от недружбы близко живёт. С другом дружись, а сам не плошись.
фр. Qui cesse d’être ami ne l’a jamais être (Кто перестал быть другом, им никогда не был).
англ. A hedge between keeps friendship green (Изгородь сохраняет свежесть дружбы).
нем. Nicht jedem Geist man trauen soll, die Welt ist falsch und Lügens voll (Не всякой душе можно доверять, мир фальшив и полон лжи).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)