Verbum

наяда́цца гл. наесціся.

наяда́ць гл. наесці.

наязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. гл. наехаць, наездзіць.

2. Час ад часу прыязджаць.

Н. у вёску да бацькоў.

3. на што. Спаўзаць уніз, закрываючы вочы.

Шапка наязджае на лоб.

ная́рваць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

Энергічна, з запалам іграць (на музычным інструменце) або з азартам, з асаблівай стараннасцю рабіць што-н.

Н. на гармоніку.

ная́ўнасць, -і, ж.

1. Прысутнасць, існаванне.

Быць у наяўнасці.

2. Фактычная колькасць чаго-н. у дадзены момант (пра грошы, тавары і пад.).

Касавая н.

ная́ўны, -ая, -ае.

1. Які ёсць у наяўнасці.

2. у знач. наз. ная́ўныя, -ых. Грошы, якія ёсць у наяўнасці.

Прадаваць за наяўныя.

○

Наяўны разлік — разлік грашыма, якія маюцца ў наяўнасці.

не, часц. адмоўная.

1. Служыць для выражэння адмоўя пры розных членах сказа.

Не заўважаць.

Жыць не аднаму.

2. Служыць адмоўным адказам на станоўчае пытанне.

Ты згодзен? — Не, не згодзен.

3. Мае значэнне няпоўнага сказа пры адмоўных адказах на пытанні; тое, што і няма (у 2 знач.).

У вас ёсць білет? — Не.

4. Ужыв. замест выказніка з адмоўем, а таксама замест словазлучэння або цэлага сказа з адмаўленнем ці проціпастаўленнем.

Трэба вызначыць, каторы партрэт зроблены добра, а каторы не.

5. Надае значэнне няпэўнасці, няпоўнага адмаўлення, непаўнаты дзеяння ці стану.

Тора не гора.

Ці гаварыць гэта, ці не гаварыць.

6. У спалучэнні з часц. «ці» ў пытальных сказах выражае мадальнае значэнне сцвярджэння або няпэўнасці, здагадкі.

Ці не лепш было б табе паехаць працаваць у вёску?

7. У спалучэнні з пытальнымі займеннікамі і прыслоўямі пры асаблівай інтанацыі вымаўлення надае сэнс станоўчага адказу. —

Ці не сустрэў у горадзе знаёмых? — Чаму не?

8. У спалучэнні з дзеясловамі, якія канчаюцца на «-ся», «-цца» і маюць прыстаўку «на-», надае значэнне немагчымасці закончыць дзеянне.

Не налюбуецца мастак роднымі краявідамі.

9. Уваходзіць у склад устойлівых словазлучэнняў: «далёка не»; «не раўнуючы, як»; «амаль не»; «бадай не»; «не раз і не два»; «не вельмі каб» і пад.

10. Уваходзіць у склад словазлучэнняў, якія з’яўляюцца складанымі злучнікамі і злучальнымі словамі: «не то... не то»; «не то што»; «не то... а»; «не толькі, ...але (і)» і пад.

не... (а таксама ня...), прыстаўка.

Надае слову:

1) новае, процілеглае значэнне, напр., невясёлы (сумны);

2) тое ж, але з адценнем абмежаванасці, напр., неблагі;

3) значэнне адмаўлення таго, што абазначае дадзенае слова без гэтай прыстаўкі, напр.: неакуратны, непаспяховы, недалёка.

неа...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая па знач. адпавядае слову «новы», напр.: неалагізм, неаліт, неарэалізм, неакласіцызм.

неабарача́льны, -ая, -ае.

Такі, які не можа развівацца ў адваротным напрамку.

Н. працэс.

|| наз. неабарача́льнасць, -і, ж.