АБАГАЧЭ́ННЕ Я́ДЗЕРНАГА ПА́ЛІВА,

штучнае павелічэнне колькасці ізатопа урану ​235U, якому ўласціва дзяленне, у сумесі інш. яго ізатопаў. Бывае слабае (да 2%, дае ядзернае паліва для энергет. рэактараў) і высокае (да 92%, для даследчых і трансп. рэактараў гэтага тыпу). Робіцца фіз. метадамі раздзялення ізатопаў у многаступеньчатых апаратах з выкарыстаннем газавай ці тэрмічнай дыфузіі, цэнтрыфугавання і інш. метадаў, якія грунтуюцца на розніцы мас атамаў ізатопаў. Абагачэнне ядзернага паліва наз. таксама павышэнне (простым дабаўленнем) у ядз. паліве колькасці падзельнага ізатопа.

т. 1, с. 10

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

раззбрае́нне н.

1. Ábrüstung f -; Entwáffnung f - (абяззбройванне);

я́дзернае раззбрае́нне nukleáre Ábrüstung;

камітэ́т па раззбрае́нні Ábrüstungsausschuss m -es, -schüsse;

2. марск. Ábtakelung f - (судна)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

выпраме́ньванне н. фіз. Stráhlung f -, -en, Áusstrahlung f -, -en, Ra diatión f -, -en, Stráhlen n -s, Áusströmung f -, -en;

выпраме́ньванне Зямлі́ Ér dstrahlung f;

касмі́чнае выпраме́ньванне kósmische Stráhlung;

я́дзернае выпраме́ньванне Kérnstrahlung f;

вы́кліканы выпраме́ньваннем stráhleninduziert, durch Stráhlung hervórgerufen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

узаемадзе́янне н.

1. Wéchselwirkung f -, -en;

узаемадзе́янне сіл Kräftespiel n -(e)s, -e;

знахо́дзіцца ў пастая́нным узаемадзе́янні in ständigem Wéchselspiel stéhen*;

узаемадзе́янне памі́ж асо́бамі Interaktión f -, -n;

2. вайск. Zusámmenwirken n -s;

агняво́е ўзаемадзе́янне Zusámmenwirken des Féuers;

я́дзернае ўзаемадзе́янне Kérnwechselwirkung f -, -en

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

test

[test]

1.

n.

1)

а) экза́мэн, тэст, іспы́т -у m.; кантро́льная рабо́та

a test in arithmetic — кантро́льная рабо́та па арытмэ́тыцы

б) выпрабава́ньне n. (уме́льства)

2) ме́рка f., крытэ́рый -ю m.

3) Chem. аналі́з -у m.

4) выпрабава́ньне n., тэст -у m.

nuclear weapon test — выпрабава́ньне я́дзернае збро́і

2.

v.t.

1) спраўджа́ць (ве́ды, сумле́ннасьць)

2) выпрабо́ўваць, правяра́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

я́дзерны Kern-; nukleár;

я́дзернае па́ліва Kérntreibstoff m -(e)s, -e;

я́дзерная фі́зіка Kérnphysik f -;

я́дзерная эне́ргія Kérnenergie f -;

я́дзерны снара́д вайск. Granáte mit Kérnladung;

я́дзерная збро́я вайск. Kérnwaffe f -, -n, nukleáre Wáffe;

выпрабава́нні я́дзернай збро́і Kérnwaffenversuche pl, Atómtests pl;

дагаво́р аб нераспаўсю́джванні я́дзернай збро́і паліт. дып. Atómwaffensperrvertrag m -(e)s, -träge, Nichtverbréitungsvertrag m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ГАРБАЧО́Ў Міхаіл Сяргеевіч

(н. 2.3.1931, с. Прывольнае Чырвонагвардзейскага р-на Стаўрапольскага краю, Расія),

савецкі дзярж. і паліт. дзеяч. Ген. сакратар ЦК КПСС (1985—91), прэзідэнт СССР (1990—91). Скончыў Маскоўскі ун-т (1955), Стаўрапольскі с.-г. ін-т (1967). З 1955 на камсамольскай і парт. рабоце. У 1966—68 1-ы сакратар Стаўрапольскага гаркома КПСС. З 1968 2-і сакратар, з 1970 1-ы сакратар Стаўрапольскага крайкома КПСС. У 1978—85 сакратар ЦК КПСС, у 1980—91 чл. Палітбюро (канд. з 1979). Старшыня Прэзідыума Вярх. Савета СССР (1988—89) і Вярх. Савета СССР (1989—90). Узначаліў працэс перабудовы ў СССР. Унутрыпаліт. жыццё пры Гарбачове характарызавалася паглыбленнем эканам. крызісу, нарастаючымі цэнтрабежнымі тэндэнцыямі ў саюзных рэспубліках і звязанымі з гэтым канфліктамі. Знешнепаліт. дзейнасць была накіравана на спыненне блокавага процістаяння і гонкі ўзбраенняў, ядзернае раззбраенне (дагаворы па абмежаванні стратэгічных наступальных узбраенняў, па скарачэнні звычайных узбраенняў у Еўропе, аднабаковы мараторый СССР на выпрабаванне ядзернай зброі і інш.). Пры Гарбачове выведзены сав. войскі з Афганістана, знешнепаліт. курс КПСС і СССР садзейнічаў аб’яднанню ФРГ і ГДР, спыненню дзейнасці Арг-цыі Варшаўскага дагавора 1955, распаду сусв. сістэмы сацыялізму. Пасля спынення дзейнасці КПСС і распаду СССР (гл. Белавежскія пагадненні 1991) Гарбачоў пайшоў у адстаўку з пасад генсека ЦК КПСС і прэзідэнта СССР. Са снеж. 1991 прэзідэнт Міжнар. фонду сац.-эканам. і паліталагічных даследаванняў («Гарбачоўфонд»). Нобелеўская прэмія міру 1990.

Тв.:

Августовский путч: Причины и следствия. М., 1991;

Бел. пер. — Перабудова і новае мысленне для нашай краіны і для ўсяго свету. Мн., 1988.

т. 5, с. 55

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)