гіпамарфо́з
(ад гіпа- + -марфоз)
1) спрашчэнне арганізацыі арганізмаў у працэсе эвалюцыі (напр. неатэнія хвастатых амфібій);
2) рэдукцыя органа або яго часткі ў працэсе эвалюцыі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ГІПАМАРФО́З
(ад гіпа... + марф... + ...оз),
1) спрашчэнне арганізацыі (страта спецыялізацыі) арганізмаў у працэсе эвалюцыі. Звычайна абумоўлівае захаванне тых адносін арганізма з асяроддзем, якія характэрны для лічынкі ці маладой асобіны (напр., неатэнія хвастатых амфібій).
2) Рэдукцыя органа або яго часткі ў працэсе эвалюцыі, што прыводзіць да прагрэсіўных змен арганізма (напр., страта продкам сучаснага каня 2-га і 4-га пальцаў).
т. 5, с. 253
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЎТАГЕНЕ́З
(ад аўта... + ...генез),
у эвалюцыйным вучэнні адна з канцэпцый, у аснове якой ляжыць перадумова аб незалежнай ад знешніх умоў эвалюцыі жывой прыроды, што накіроўваецца і рэгулюецца ўнутр. нематэрыяльнымі фактарамі. Аўтагенез блізкі да віталізму. Аўтагенетычны характар маюць вучэнні аб градацыі Ж.Б.Ламарка, арыстагенез Г.Осбарна, батмагенез Э.Копа, номагенез Л.С.Берга і інш. Прыхільнікі аўтагенезу бачаць доказы аўтагенетычных тэндэнцый эвалюцыі ў з’явах эвалюцыйнага паралелізму і канвергенцыі ў біялогіі.
т. 2, с. 109
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
антрапало́гія
(ад гр. anthropos = чалавек + logos = навука)
навука аб паходжанні і эвалюцыі чалавека і ўтварэнні чалавечых рас.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
адаптацыямарфо́з
(ад адаптацыя + -марфоз)
развіццё, змена і пераўтварэнне прыстасавальнасці ў працэсе эвалюцыі арганізмаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэламарфо́з
(ад гр. telos = канец + -марфоз)
напрамак эвалюцыі арганізмаў у бок вузкай спецыялізацыі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
антрапало́гія
(ад антрапа- + -логія)
навука аб паходжанні і эвалюцыі чалавека і ўтварэнні чалавечых рас.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кайнафі́т
(ад гр. kainos = новы + -фіты)
этап эвалюцыі расліннага покрыва Зямлі, які змяніў мезафіт.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мезафі́т
(ад меза- + -фіты)
этап эвалюцыі расліннага покрыву Зямлі, які замяніў палеафіт і папярэднічаў кайнафіту.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ЛАМАРКІ́ЗМ першая цэласная канцэпцыя эвалюцыі ў жывой прыродзе, сфармуляваная ў 1809 Ж.Б. дэ Ламаркам. Паводле Л., існуючыя віды раслін і жывёл фарміраваліся паступова, у выніку працяглага прыстасавання арганізмаў да вонкавых умоў (клімат, святло, цяпло і інш.) і пэўнага ўнутр. імкнення ўсіх арганізмаў да ўдасканалення. Ідэя Л. пра ролю вонкавага асяроддзя і спадчыны ў эвалюцыі была выкарыстана Ч. Дарвінам у яго эвалюцыйнай тэорыі. Адраджэнне Л. ў форме неаламаркізму адбылося ў апошняй трэці 19 ст. як рэакцыя на пашырэнне дарвінізму.
т. 9, с. 112
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)